Euskararen eta armenieraren arteko harremanari buruz egin dituen ikerkuntzek emaitza nagusi batera eraman dute Vahan Sarkisian ikertzailea: egun nazioartean baliatzen duten hizkuntzen sailkapena guztiz erratua dago. Izan ere, euskara indoeuropar aurreko hizkuntzetan sartzen dute; armeniera, berriz, indoeuroparra da. Bi hizkuntza horiek sail berean ez izan arren, haien arteko loturak ukaezinak dira, bai gramatikan, bai lexikografian baita fonetikan ere. Sarkisianen arabera, sailkapen hori baino urrutiago joateko aukera ematen du aurkikuntza horrek.

Hitzaldi bat eman duzu Biarritzen egin duzun egonaldian: «Euskal-armeniar teoria: mitoa edo errealitatea». Hizkuntzaren aldetik bi herrien artean dagoen lotura askotan zalantzan jarri dute. Horregatik aukeratu duzu izenburu hori?

Lotura horren berri ez dutenentzat jarri dut. Jende horientzat mito bat baizik ez da. Baina adituentzat zalantzarik ez dago. Harreman hori errealitatea da. Bai gramatikan, bai lexikografian baita fonetikan loturak ukaezinak dira.

Nola posible da nazioartean hizkuntz talde ezberdinetan sailkatuak diren bi hizkuntzak horrenbeste lotura izatea?

Ikertzaile izanik, ez diot sailkapen horri ezagupenik ematen. Euskaran eta armeniar hizkuntzetan errealitate linguistiko bat dago. Antza handia daukaten mila hitz aurkitu dira, eta sistema fonetikoa berdina dela ohartu gara. Adituentzat nazioartean dirauen hizkuntzen sailka- pen hori gaur egun zientzian bideratzen ari diren ikerketetatik oso urruti dago. Latinoa existitzen da. Hizkuntza horretan testuak itzultzen ahal dira. Baina indoeuroparrez ez da idazten ahal. Ezin daiteke esan indoeuroparra hizkuntza bat denik. Armenieraren eta euskararen artean elkar-ulermena dago. Harreman hori Kristo aurreko hirugarren milurtekoan egin zen. Hori errealitatea da.

Gaur egun egiten ari diren ikerketa batzuek egungo hizkuntzak erro beretik datozela diote. Ados zaude horrekin?

Ez. Aurreko zibilizazioetan izandako etengabeko mugimendua ez da kontuan hartzen teoria horretan. Indoeuropar hizkuntzen sakabanaketaren zentro bat dagoela esaten da horretan. Nik zaila ikusten dut.

Ba al da gaur egun ezagutzen diren hizkuntzetan euskarari eta armenierari lotua dagoen besterik?

Ez. Horrenbestera arte ez. Ezin da lotura hain argiki egin. Nire irudiko, Kristo aurreko III. milurtekoan zibilizazio handi bat zegoen, eta horretatik bakarrik bi uharte geratzen dira Europan: Euskal Herria eta Armenia. Kultura eta hizkuntza mantendu dute.

Nola da posible Europan izandako inbasio guztiekin jatorriko kultura atxiki izatea?

Nire irudiko, genetikoa da. Euskaldunek eta armeniarrek gene berdintsu bat dute, eta horrek denborari eta eraginei aurre egiteko ahalak ematen dizkie.

Mundializazioaren garaian gaude; ez al du, zure irudiko, eragina izango?

Erresistentzia bat daukagu gure baitan, eta globalizazioa izan arren, ziur naiz hizkuntza eta kultura atxikiko direla. Globalizazioa guztientzat arriskua izan daiteke, baina ez historia bat daukaten populuentzat. Gainera, bai armeniarrak baita euskaldunak ere jadanik borrokatu gara globalizazioaren aurka. Gainditu beharra dagoen pareta bat gehiago baizik ez da. Gure izaera eta kultura mantentzeko elementu nagusia da hizkuntza.

Linguistikan bi hizkuntzaren artean harreman estua atzemateak ezohikoa izan behar du...

Iraultza linguistiko bat da. Eta, ez zen sekula lortu bi hizkuntzaren artean horrelako ulermena. Hitz berak aurkitzen dira bi hizkuntzetan. Bi hizkuntzetan ulergarriak izango diren testuak idazten ahal dira. Elementu linguistiko horiek ikusita, batasun bat dagoela esaten ahal da. Eta, lotura horiek ikerkuntzan bide berriak irekitzen dituzte. Beste hizkuntzak oso kutsatuak dira; euskara eta armeniera, hein batean, garbiak geratu dira.

Teoria bat agertu da berriki. Europan, eta bereziki Alemanian, toponimia izenak jatorrian euskaratik datozela dio, eta horrek nolabait erran nahiko luke euskaldunak izan direla lehenengo herri inperialistak Europan. Horrek zure zibilizazioaren teoria frogatzen du?

Teoria hori faltsua da. Toponimiako izenak hartu ditu emaitza horretara iristeko. Alemanian ez dakite nondik datozen hitz batzuk, ez eta haien erranahia ere. Fonetikoki euskararen antza zutenez, jatorria hor zela pentsatu dute...

Egungo hizkuntzen sailkapena berrikusi behar dela uste duzu, beraz...

Bai. Sailkapen hori kanpo konparaketak eginez egin dute. Latinotik datorren hitz bat hartu eta hizkuntza guztietan zeukan itzulpena begiratu dute. Sailkapen hori berriz landu behar da, eta horretan ari naiz gaur egun. Ezinbestekoa da hizkuntzen sailkapena barnetik ikusiz egitea. Euskararen barne egiturari buruzko lan bat argitaratzeko asmoa dut. Sailkapen berri bat sortu aurretik ezinbestekoa da hizkuntzen barne egitura sakonki ikertzea. Eta, ez bakarrik euskararekin eta armenierarekin, baina munduko hizkuntza guztiekin. Nazioartean ikertzaile asko gaude Sarkisian deitu teoria horretan lanean. Zibilizazio horri buruzko ikerketak aurrera eramateko ere lagungarria izango da. Bidea ezagutu behar da, bestenaz, labirinto batean sartuko gara.