Hogeita hamasei beltz eta berrogeita hamabi zuri, laurogeita zortzi dira kola piano estandar batek dituen teklak. Hank Jonesenak ordea, 91 hamaika beharko lituzke, urteko bat. Eta datorren ostiralerako, bat gehiago, Mississippin jaioak 92 urte beteko ditu-eta San Inazio egunean. Horrek ez dio pianoa maisutasunez jotzea eragozten, eta herenegun hirukotean -batzuek irrikaz espero zuten kontzertua-, George Mraz (kontrabaxua) eta Willie Jones III.a (bateria) musikariekin batera erakutsi zuen trebetasuna berretsi zuen atzo, Joe Lovano saxo-jotzailearekin batera.

Joe Lovano lagun zuela, demonioak bezain bizkor eta aingeruak bezain ezti jo zituen teklak aguretxoak. Saxo-jotzaileak argi erakutsi du miresten duela pianista, eta agian horregatik herenegun baino dotoreago jantzi zen gizonkotea atzo, jaka eta kapelarekin. Orain bi urte «Live At Dizzy's Club» plazaratu zuten Blue Note sonatuan, eta bikotean elkarren arteko ulermena bikaina bada ere, guri Hank Jonesek bakarka jo zituen kantuak iruditu zitzaizkigun distiratsuenak, tartean «Lonely Woman» eta «Along Together». Gozatu egin du Jazzaldiak Hank Jones gozoarekin, eta herenegun Roy Haynesek Donostia Jazzaldia saria jaso bazuen, atzo Kursaal aretoa zutik jarri zen, ia-ia bi orduko zuzenekoa eskaini eta herrenka alde egin zuen maisuak ikus-entzuleen omenaldia jaso zezan.

Jonesen antzera, Joe Lovanok ere jo zuen herenegun, Trinitate plazan gainera, Roy Haynes sarituari sarrera ematen. Us Five taldearekin, boskotea osatu du Lovanok, musikari gazte eta grinatsuen babesarekin. Clevelanden (Ameriketako Estatu Batuak) duela 57 urte jaiotako saxofonistarekin (saxo tenorra) batera, James Weidman piano-jotzailea eta Trinitate plaza ireki ostean egunkari eta telebista guztietan ezagun egin den Esperanza Spalding kontrabaxu-jotzailea dira taldean, baita bi bateria trebe ere: Otis Brown (Spaldingen laukotean ere jo zuen) eta Francisco Mela. Estatubatuarra lehena eta kubatarra bigarrena.

1.652 ikus-entzuleren aurrean eta artean egun argitan, kostatu zitzaion boskoteari giroan sartzea, baina behin berotuz gero jendea guztiz harrapatu zuten, kalean txikiteoan eta oihuka zeudenak salbu.

«Us Five» hasi eta «Viva Caruso» bukatu, bateria bien arteko norgehiagoka politak entzun genituen: grinatsuagoa kubatarra eta leunagoa estatubatuarra, pentsa! «Folk Art» dugu boskoteak orain gutxi plazaratu duen lana, eta bertakoak dira jo zituzten piezarik gehienak, «Powerhouse», «Drum Song», «Dibango». Behin altura hartuta, bero eta dantzagarri bukatu zuten kontzertua eta Lovanoren saxo ausartak -pozik zen, gero Roy Haynesek jo behar zuela eta- tokia eman zien musikariei, plaza gauak hartzen zuen bitartean.

Omenduaren txanda izan genuen gero. Egunotan jazzaldiaren ingurumari guztietan entzuten da, besteak beste, Bird, Coltrane eta Davisekin jotakoa dela Roy Haynes bateria (1925, Boston). Baina Trinitate plazan mitoen laguntzailea bera da izarra. Ondoan gainera, ez ditu nolanahiko musikariak. Hirukotea osatzen, John Patitucci kontrabaxu-jotzailea eta Dave Kikoski, azken orduan Danilo Perez ordeztu zuen pianista. Bata zein bestearen lana, bikaina.

Gezurra dirudi 1983an Chick Corea eta Miroslav Vitousekin Jazzaldian jo zuen gizonak 84 urte dituela entzutea (fisikoki ere askoz gazteagoa ematen du). Ez da erraza sinesten, irribarretsu eta sasoi betean jotzen baitu bateria, aurretiaz bereganatua duen publikoaren aurrean.

Berotasunez hasi zen saioa, Monken «Trinkle tinkle» eta Tynerren «Blues on the corner» kantuekin. Bateria efektista dugu, eta solo bitxia egiten ere ausartu zen, guk ulertu ez arren. Plaza horren sutsu ikusita, ikus-entzuleen energia ere goratu zuen Patituccik eta Kikoskik erabat babestutako gizonak. Kontzertuaren erdialdera, esaterako, piano-jotzaileak sortutako «Inner trust» fina jo zuten, eta bukaera aldera, «My one and only love» ezaguna eta Trinitate plazan jotzeko aproposa den «Summer night».

Metal gau haizetsuak

Udako gauak bizi gaitu, bai. Hondartzan 8.500 arima inguru zebiltzan dantzan, baina jaialdiak gutizia berezi bat prestatua zuen ostiralari agur esateko. Carla Bleyren big band zoragarria, Victoria Eugenian jotzekoa zena, piztiaren zenbakia osatzen zuten ikus-entzuleen aurrean (antolatzaileen esanetan, 666).

1936an jaiotako kaliforniarraren zuzenekoa aholkatu ziguten musika zale amorratu batzuek, eta ez zigun kale egin, nahiz eta Kursaal inguruko giroa tentagarria den oso.

Hamasei laguneko banda -ikaragarria metalen lana, bereziki tronboiena-, eta kantu harrigarri original eta sinestezinak, oso-oso argal dagoen Bleyk gidatuta. Lehenengo kantutik, «On the stage in cages», txalo zaparrada ederra -«oraindik hasiera baino ez da», esan zigun berak, eta bukaeran, «Who will rescue you?», loreak Bley piano-jotzaileari. Tartean, Mexikora bidaia, «Tijuana traffic» harribitxia gozatzeko.