Umore puntu paregabearekin eman zion irudia Joxean Sagastizabalek baserrietara euskara ikastera joaten diren pertsonen pasadizoei «Kutxidazu Bidea Ixabel» eleberrian. Egoera xelebre eta kuriosoak baliatu zituen egoera marrazteko. Karikaturetatik harago, urtero badira euskara ikastera baserri edo herri gune txikietara joaten diren herritarrak. Horiek urtean hilabete batzuetan «irakasle inprobisatu» bilakatzen direnek hartzen dituzte.

Duda-mudan egon zen, baina erronkari eustea erabaki zuen. Hogei urte baino gehiago pasa dira ordutik eta ez da inoiz izpirik ere damutu. Uztaileko bigarren hamabostaldian Basauriko neska bat hartuko du bere etxean Ana Mari Uhalde zubietarrak eta irailean, berriz, mutil bat hilabete osorako.

Eskola teorikorik ez die emango, ez eta irakaspen sakonik ere, baina euskara irakatsiko die, berak hobekien dakien bezala, hizketan. «Poztasun handia ematen du lehen egunean hizketaldiak zailtasunarekin ulertzen dituzten pertsonak egunak joan eta askoz ere hobeto ulertzen dutela ikusteak, zenbaitetan bultzadatxoa baino ez dute falta izaten», nabarmendu du.

Uhalde eta berarekin batera Zubietako herritarrak euskara irakasle edo mintzalagun bilakatzen dira urtero uda sasoian. «Herriko jendeak badaki euskara ikastera datorren jendea izango dela udan eta zain egoten da; gazteek halako edo bestelako tokira joateko hots egiten diete eta, horri eskerrak, hainbatek sekulako esperientziak izan dituzte egonaldi hauetan», argitu du nafarrak, barrezka.

Euskara ikaslea etxean hartu zuen lehen urte hartan gogoan du herritarrei proposamena iritsi zitzaienean jende askok atzera egin zuela, «inor etxean sartzea ez baita erraza». Zirt edo zart egin behar zuen Uhaldek eta etxekoekin hitz egin ostean, esperientzia probatzea erabaki zuen. «Probatu gabekoaren penaz ez genuen geratu nahi behintzat».

Azkenean, herriko lau etxetan hartu zituzten euskara ikasleak lehen urte hartan. «Hori egiten zuen bakarra ez izatea lagungarria izan zen, nolabait besteen sostengua ere baduzulako esperientzia berri honetan».

Gerora, herrian bertan ia hogei bat ikasle izan diren urteak izan dituzte. Kopuruak berriz ere behera egin du, ordea, eta, egun, bi etxe baino ez dira horretara prestatzen. «Pena da; izan ere, hona datozenentzat ere lagungarria da koadrilatxoa egitea», nabarmendu du.

Hogei urtean jende asko pasa da Uhalderen etxetik, baina hizketaldian ia guztien izenak aipatzen ditu, pasadizoak lotzen dituen heinean. «Lehen-lehena, Elena izeneko neska bat izan zen; ondoko etxean egon zen lagun batekin batera etorri zen», gogoratu du. Euskara ez ezik, erabat euskaraz bizi den herri txikietako bizitza ezagutzeko parada ere izaten dutela nabarmendu eta hori «askorentzat oso deigarri eta interesgarria da», herri handietako jendea bertaratzen baita, batez ere.

Buruari bueltaka-bueltaka pasadizoak eta protagonistak datozkio gogora bata bestearen atzetik. Oroitu du euskaraz ikasi nahi zuen familia bat ere izan zuela etxean, bikotea bi hilabeteko haurrarekin. «Haiek ez zetozen Gobernuak pagatuta, beren poltsikotik pagatuta zetozen, euskara ikasteko sekulako grina zuten. Hurrengo urtean berriz etorri ziren bigarren haurrarekin. Guztira, lau urtean egon ziren gurean», kontatu du, «urtetik urtera euskaraz nola trebatzen joan ziren frogatzeko» aukera izan zuela esateaz batera.

Etxean egondako jende askorekin harreman estuak egitea lortu izan du. «Pertsonaren araberakoa da, baina konfiantza hartu eta gertuko askori kontatu ez dizkieten kontuak esan dizkidate niri; eta konfiantza sumatutakoan, ni ere askatu naiz beraiekin».

Askorekin harremana mantentzea lortu du urteak joanagatik; beste batzuekin gutxiago, baina edozein unetan jasotzen du bisitaren bat Uhaldek. «Hilabete ez da orain hamar urte etxean izan genuen neska bat etorri zitzaidala bisitan, ia ahaztua nuen, eta uda hartako kontuak errepasatzen aritu ginen», oroitu du barrez. Euskara ikastera etorritako batzu-batzuk herrian edo inguruan geratu dira, hitz eta pitz, bikote batzuk ere sortu baitira Uhaldek berak azaldu duenez.

Herriko giroan eragiten du bisitariak izateak, baina etxean sumatzen da, agian, gehien aldaketa. «Lehenengo ikasle bat hartu genuenean, nire seme-alabak eta senarraren ama ere bertan bizi ziren; gaur egun, senarra eta biok bizi gara eta asko entretenitzen gaitu inor etxean izateak», nabarmendu du.

Hizketaldiak luzatzeko parada ederra izaten dute, esaterako. «Etxean bi bizi gara eta urtean zehar egiten ez duguna egiten dugu udan, jatordu osteko hizketaldia luzatu; guretzat ere esperientzia polita da, beraz».

Etxean inor hartu eta izateko inolako arazorik ez duela aitortu du: «Nik lehen egunean eurekin hitz egiten dut eta ni ez banago moldatu daitezen gauzak non aurki ditzaketen azaltzen diet. Esaten diet ez egoteko nik baimena eman zain ezer egiteko».

Ez du egun osoa euren atzetik ematen, baina adi egoten da etxean hartutakoa ondo dagoen ala ez jakiteko, hori baita, hain zuzen, gehien arduratzen duena. «Gogoan dut uda batean aurrekoan hartu genuen neska beste etxe batera joan zela; ni larritu egin nintzen, agian gurean ez zuela ondo pasatu pentsatu nuelako; azkenean akatsa izan zela aitortu zidaten, berak gurera etortzea eskatu zuela esan baitzigun».

Gero eta jende gutxiago etortzen da euskara ikastera, baina inoiz inor etorriko ez balitz, pena handia emango liokeela aitortu du, azken batean eurak ere «nor etorriko zain» egoten baitira.

Zubietatik Errezilera salto. Gaztetxoa zen bera. 35 urte dira Maria Jesus Galarragak 15 urteko gaztea baserrian hartu zuenetik. «Lagun baten bitartez etorri zen, hark esan zigun Algortako ilobak euskara ikasi nahi zuela eta baserrira etorri nahi zuela». Harritu egin gintuen baina `zergatik ez?', pentsatu genuen. Primerako esperientzia izan zuen hura, «neska alaia eta langilea zelako eta gurekin etxean oso ondo moldatu zelako».

Hura izan zen lehena, baina ordutik dozenaka pertsona jaso ditute Errezilgo Iraola-Zahar baserrian, gehienak HABE Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundearen bitartez.

Pasa diren askorekin harreman handia eta estua egin eta mantentzen du. «Lehen neska hura noizean behin etortzen da bere familiarekin; bera hemen egon zenean, berriz, bere guraso eta aiton- amonak izaten genituen bisitan eta haiekin ere lagun egin ginen», kontatu du. Ondo asmatu zuten, antza, Iraola Zaharrekoek neska hari euskara irakasten, gerora haren anaia ere etxean hartu baitzuten.

Euren etxera etortzearekin tematu zen Joxe izeneko beste gazte bat ere ekarri du gogora. Orain hamalau urte etxea eraberritzen ari ziren eta udan ez zuten inor hartzeko asmorik, «mutil hark, ordea, etorri egin nahi zuen, hala eta guztiz ere». Hiru hilabete eman zituen baserrian, euskara ikasten eta etxea konpontzeko lanetan lagunduz ere bai. «Hark bai, hark primeran ikasi zuen euskaraz», onartu du. Barrez kontatzen du, gazteak lehen egunetan etxean lanean ari ziren igeltseroei tutik ere ez ziela ulertzen, «zer esaten du?» behin eta berriz galdetzen zuela; «baina hiru hilabeteren buruan guztia ulertzen zuen».

Oro har, gaur egun etortzen diren ikasleak maila hobearekin bertaratzen zaizkiola dio, eta orain urte batzuk baserrira etortzen zitzaizkion ikasle askok zailtasun handiak zituztela. «Gu saiatzen gara normalean baino argiago hitz egiten hasieran behintzat, baina hilabete pasa ostean belarria asko lantzen dute eta gure arteko elkarrizketak primeran ulertzen dituzte».

Euskaraz ikasteaz gain, baserriko bizimoduaren inguruan ere asko ikasten dutela uste du 52 urteko errezildarrak. «Gehienak hiriburuetan edo herri handietan bizi dira eta baserri mundua oso ezezaguna dute; baserriko lanak bai, baina agian atentzio gehien ematen diena etxe berean belaunaldi ezberdinetako senitartekoen elkarbizitza da», nabarmendu du.

Urteetako esperientzia duen arren, iritsi aurreko nerbioak izaten dituztela esan du. «Gaztea nolakoa izango den eta etxean ondo moldatuko ote den arduratu egiten zara». Autorik gabe etorri eta ia apenas baserritik mugitu diren pertsonak izan ditu, baina oro har, etxean egoteaz gain, egonaldia bazterrak ezagutzeko aprobetxatzen dutela nabarmendu du.

Eman duena baino gehiago jaso duela dio behin eta berriz. «Nik ez dakit guk gauza asko irakasten dizkiegun, baina guk asko ikasten dugu. Garrantzitsua da jendearekin irekiago izaten eta horretan lagundi digu esperientzia honek». Familiako kideen artean hizketaldiak egiteko ere balio izaten du. «Opor giroan daude denak, baina akaso kanpoko inor izango ez bagenu, ez genituzke egiten ditugun afalondokoak egingo.

Etorri eta etxeari gustua hartu dion jendea ere izan dute, sei urtean segidan etorritakorik ere bai. Haien lekuan jartzen da Galarraga eta euskaraz egin nahi eta egiteko modurik ez izateak kezka sortzen dio. «Nahi badute aukera eman behar zaie, erraztu; eta guk egiten ez badugu, nork egin behar du? Eta inork egiten ez badu, nola ikasiko dute?», laburbildu du bere ikuspuntua.