Washingtonetik New Yorkerako trenean goaz. Hiru ordu eskas egiten ditu trenak ibilbidea betetzen. Garcia Lorcaren «Poeta en Nueva York» irakurtzen ari naiz bidaian. Gaztelaniazko eta ingelesezko edizioa hain zuzen ere, Amerikako Estatu Batuetan argitaratutakoa. Edizio berezia da eta poemez gain egilearen gutunak ere badatoz. Ameriketatik etxera bidali zituen kartak. Karta batean kontatzen ditu ingelesarekin dituen arazoak. Oso dibertigarriak dira haren pasadizoak.

Lorcak kontatzen du nola irakasleari eskatzen dion behin eta berriz Poeren poemak ahozgoran irakurtzeko. Aho bete hortz entzuten dio Lorcak irakasleari «The Bell» eta «Annabel Lee» poemak irakurtzen. Poemen musika gustatzen zaio batez ere, erdia ulertzen ez badu ere. Musikak erakartzen du, hitzen soinuak. Gu entzutera etorri den jendearekin pentsatu dut, nola egoten diren adi-adi euskarazko poemak entzuten, nahiz eta tutik ez ulertu. Poesia musika da, halaxe esaten zuen Anna Ajmatova idazleak ere. Pertsona bakoitzak mu- sika jakin bat du barruan, bakoitzak berea, eta norberak barruan duen muskari egin behar zaio kasu idazterakoan.

Liburua utzi eta albora begiratu dut. Elizabeth Macklin itzultzailea gurutzegrama bat egiten ari da. Lorcarengana itzuli ditut begiak ostera ere. Beste gutun batean familiari idazten dio pena hartu duela Francoren anaiak hegazkin istripua izan duelako. Atlantikoa zeharkatzen ari zen gizona eta itsasoan galdu zen hegazkina. «Gizon ona zen» esaten dio familiari gutunean Lorcak. Nolakoa den bizitza, urte batzuk beranduago Francok berak hilgo du Lorca, hark aginduko du Lorca fusilatzea, eta orain bera haren anaiaz penaturik dago. Ez dakigu zer ekarriko digun bizitzak, nora eramango gaituen.

Treneko leihotik Philadelfia hiria ikusten da. Ibai ondoko etxe dotoreak. Jendea piraguetan dabil eta zoriontsuak ematen dute. Baina geroxeago iparraldeko auzo beltzak ikusten dira, benetan pobreak. Teilatuak zulatuta daude, sasiak daude nonahi. «Honek Kuba ematen du. Ez nuen uste Estatu Batuetan halako auzo txirorik zegoenik» esan diot Elizabethi. Hark kontatu dit famatuak direla auzo horiek, asko borrokatu dutela bertako beltzek berdintasunaren alde. Hiltzera ere kondenatu dutela bateonbat horregatik eta kartzelara eraman. Trenak aurrera egin du. Lorcaren liburuan beste gutun bat irakurri dut. Erraz moldatu dela bera Estatu Batuetan bizitzera, pozik dagoela, baina faltan botatzen dituela etxekoak. Baita neuk ere, pentsatu dut neure kolkorako. asko botatzen ditut faltan. Elizabethek gurutzegramari begiratzeko esan dit halako batean. Ea galdera baten erantzuna badakidan. Zein da zuhaitzen hiria? da gurutzegramako galdera. Ideiarik ez dudala esan diot. «Bada, Boise, euskaldunen hiria» esan dit Elizabethek barrez. Trenetik ere ikusten dira zuhaitzak eta hostorik gabe daude oraindik.