Kontsumitzaileen hizkuntza eskubideak egikaritzeko ez da eraginkorra. Horixe ondorioztatu du Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak pasa den astean Lakuak onartu zuen dekretua aztertu ostean. Are gehiago, «dekretu honekin egoera arautzeko eta hobetzeko aukera» beste behin ere galdu egin dela adierazi zuen atzo egindako agerraldian Kontseiluko idazkari nagusi Xabier Mendigurenek.

Pasa den astean egindako agerraldian Lakuako ordezkariek azaldu zuten, besteak beste, arau honek zerbitzuak euskaraz eta gaztelaniaz ematera behartzen zituela enpresa eta komertzioak, baina «ez guztiak», eta hortxe dago koska, Kontseiluaren iritziz.

Alde positiboak badituela onartu zuten, eta, zehazki, bi aipatu zituzten esanguratsuen gisa. Alde batetik, behin baino gehiagotan eskatu duten moduan, hizkuntza eskubideak urratzeagatik zigorrak ezartzea. Dena dela, isun horien zenbatekoak ez zehaztu izanak «beren aplikazioa oso zalantzazkoa» egiten duela adierazi zuten. «Azken finean zigor teorikoak besterik ez dira izango», nabarmendu zuten.

Begi onez hartu dute, era berean, dekretuak arauak betetzeko epe zehatzak finkatzea: «Enpresak egokitzeko epea beharrezkoa da, ez dugu inoiz kritikatuko epe luze bat hautatzea, bai, ordea, epe gabe aritzea, horrela ez baita ziurtatzen progresibotasuna».

Abantailak nabarmendu arren, zuzendu beharrekoak ere aipatu zituzten agerraldian. Kontseiluaren iritziz, «Eusko Jaurlaritzak, Nafarroako Gobernuak Vascuencearen Legean bezala, lurraldearen zonifikazioaren alde egin du dekretu honetan, euskaldunon hizkuntza eskubideak arauz urratzeko bidea ezarriz». Izan ere, dekretua ez da Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa osoan aplikatuko, elebidun tasa %33tik gorakoa duten udalerrietan eta hiriburuetan baizik. Hein horretan, gogora ekarri zuten Lakuak argitaratutako inkesta soziolinguistikoaren arabera, EAEko elebidun tasa %31,1ekoa dela, dekretua betetzeko ezarritakoa baino txikiagoa. «Nola da posible EAEko elebidun tasa baino handiagoa izatea gutxienekoa?», galdetu zuten. Gainera, aipatu zuten batez bestekoa altuagoa bada ere, Bizkaian elebidunen tasa %23koa dela eta Araban berriz, %14koa. «Non aplikatuko da dekretua, beraz?».

Kontseiluaren aburuz, gisa horretako arauak, gainera, hizkuntza komunitateak presentzia duen gune administratibo guz- tietan aplikatu behar dira, «beraz, EAEn udalerri guztietan». Hala eta guztiz ere, zehaztu zuten nabarmentzekoa dela «hizkuntza gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen».

Dekretuak bere aplikaziorako zehazten dituen enpresa-tamainak ere kritikatu zituzten. Beraien ustez, tamaina-irizpideak ez du eskubidea bermatzeko unean muga izan behar, eta «dekretuak enpresa guztiei, merkataritzakoei barne», eragin beharko liekeela adierazi zuten. «Egokitzeko zailtasun handiagoak dituztenek laguntza gehiago jaso behar dute eta epe handiago eskaini behar zaie dagozkien helburuetara iristeko».

Hizkuntza eskubideak gainera, kontsumitzaile euskaldun guztiei eta jarduera ekonomiko guztietan bermatu behar zaizkiela gaineratu zuten. Lakuaren dekretua, ordea, batez ere, garraioaz, telefonia enpresez, energia hornitzaileez eta zentro handiez ari da, «gainerakoak kanpoan utziz». Kontseiluko kideen esanetan, besteren artean, arreta berezia eskaini behar zaie gai arriskutsuei: «Lehentasun berezia eskaini behar zaie gai arriskutsuei eta botikei, herritarrengan izan dezaketen eraginarengatik», azpimarratu zuen ildo politikoko arduradunak, Iñaki Lasak.

Halaber, etiketen gaia guztiz kanpo uztea kritikagarritzat jo zuten. Agerraldian azaldu zutenez, Euskal Herrian salerosten diren produktu eta zerbitzu guztiei aplikatu behar zaie euskaraz etiketatzeko araua,«horixe da, hain zuzen ere, Bartzelonako adierazpenaren 50.2 arti- kuluak adierazten duena».

Baina baldintza horiek ez dira betetzen eta hala dela azaleratu du Kontseiluak alor desberdinetan egindako azterketetan. «Bost azterketa egin ditugu jada eta guztiek emaitza bera erakusten digute: enpresa gehienak gutxieneko zerbitzuak ere ez dituzte euskaraz eskaintzen, bereziki etiketen alorrean».

Ez da honakoa Kontseiluak erabiltzaileen eskubideen gainean egindako lehen kexa-zerrenda. Iaz ere ikerketa bat kaleratu zuten, eta babeserako beharrezkoak diren neurriak zehaztu. Behatokiak ere, «Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideak Euskal Herrian» izenburuko txosten berezia kaleratu zuen gai honen gainekoak azaltzeko; izan ere, urtetik urtera «Euskararen telefonoa»n jasotzen dituzten kexak gero eta gehiago dira.