Mikel Zalbide euskaltzainaren ustetan, «diglosia» hitza ezin da erabili euskal gizartea definitzeko, arnasaguneetan izan ezik. Beraren iritziz, euskarak bizirauteko duen aukera bakarra denbora guztian eta esklusiboki erabiltzea da.

Soziolinguistika Klusterrak antolatutako IV. Euskal Soziolinguistika jardunaldien baitan Mikel Zalbide gonbidatu zuten «diglosia» kontzeptuari buruz mintzatzeko. Euskaltzainak bere ideiak mahai gainean jarri ondoren, Iñaki Martinez de Luna soziologian doktoreak eta Paula kasares antropologo eta euskal filologoak esandakoari ekarpenak eta kritikak egin zizkioten.

Zalbidek «diglosia» kontzeptua nondik datorren aztertu zuen lehenik, eta bere sorrera 1780an Grezian kokatu zuen. Ondoren, zenbait hizkuntzalarien teoriak azaldu zituen. Hala ere, Koldo Mitxelenak 1977an idatzitako testu baten ildotik heldu zion hitzaldiari.

Mitxelenak hizkuntzen munduan «zerua, purgatorioa eta infernua» aipatu zituen testuan, eta Zalbidek ideia horren inguruan esandako esaldi bat azpimarratu zuen: «Ez gara diglosiaren purgatorioan erori behar infernuaren ghettotik ateratzeko». «Ghetto» hitza erabiltzen duenean, euskaraz besterik bizi ez den herri bati egiten dio erreferentzia, gainerakoekin harremanetan jartzeko aukerarik ez lukeelako emango.

Hala, baieztatu zuen euskarak aurrera egiteko duen aukera bakarra «une oro eta guztiek euskaraz hitz egitea» dela. «Enpresak mundu osoko jendearekin jarduten dira, ezin dira ghettoan itxi, beraz, gaur egun demografikoki ezinezkoa da», esan zuen. Bere ustez, hizkuntza baten «infernurik infernuena eguneroko mintza-jarduna hiztunik gabe gelditzea eta hiztun-elkartearen belaunaldiz belaunaldikotasun naturala desagertzea» dela adierazi zuen.

Amaitzeko, esan zuen bere aburuz Euskal Herrian ez dagoela diglosiarik, errealitatea ez datorrelako bat teorikoki emandako definizioekin. Hala ere, arnasaguneak oraindik badaudela aipatu zuen. Euskara «etxean, kalean, lagunartean» ikasten den tokiei deitzen die «arnasa-gune», eta bere iritziz toki horietan diglosia egoera posiblea da, nahiz eta «modernitateak eragin duen mendebaldeko Europa honetan oso zaila» den aurkitzea.

Kontzeptuak azaldu

Iñaki Martinez de Lunak adierazi zuen, bere ustez, garrantzitsua dela soziolinguistikari buruz eztabaidatzea ondorio egokiak ateratzeko, eta aukera hori eremu akademikoetan ez dagoela salatu zuen. Bestalde, kritika egin zion Zalbidek esandakoari. «Gure egoeran, gizartean elebitasun desorekatua badago, zergatik hitz egin behar dugu diglosiaz?», galdetu zuen.

Paula Kasares bat etorri zen euskaltzainak esandakoarekin, eta gaineratu zuen «diglosia» kontzeptua ez dela linguistikan erabiltzen diren hitzetatik azaldu beharreko bakarra. Euskarazko kontzeptuei buruz esan zuen, dikotomia alde batera utzi behar dela, ideiak argitzeko.