GARA > Idatzia > Mundua

Ekialdeko Timor, hamar urte independentzia gauzatzen

Hamar urte bete dira Ekialdeko Timorren independentzia aldarrikatu zenetik. Herrialdea ospakizunetan murgildua dago, indarkeria kultura eraldatzeaz harro, baina aurrera begirako erronkak gogoan ditu; biztanleriaren erdia txirotasunaren atarian bizi da, %20 lanik gabe.

p021_f01199x104.jpg

GARA | DILI

Ekialdeko Timorrek independentziaren aldarrikapenaren hamargarren urteurrena ospatu du asteburuan, gatazkaz betetako hamarkaden ondoren bakea berrezartzeaz harro.

Baina egonkortasunaren bidean hainbat etxeko lan baditu oraindik; garapen propioa izateko gaitasunera iristeaz gain, herrialdeak pairatzen duen txirotasunari aurre egin beharko dio.

Kolore gorri, hori eta beltzez hornitutako bandera eraikin ofizial guztien aurrealdean kulunkan aritu da astean zehar eta herriko langileak kaleak atontzen ibili dira, errepideetako zulo eta oztopoak estaliz, ospakizunei begira.

Herrialde gazteenaren independentzia ospatzera iritsitako nazioarteko ordezkaritza bat izan zen atzoko ekitaldian, eta besteak beste, nabarmentzekoa da Anibal Cavaco Silva Portugalgo presidentearen eta Susilo Bambang Yudhoyono Indonesiako presidentearen presentzia, hau da, herrialdearen «etsai» izandako lurraldeetako ordezkaritza -Ekialdeko Timor Portugalgo kolonia izan baitzen 1975. urtera arte, eta orduan Indonesiak inbaditu zuen, 24 urteko gatazka luzea abian jarriz-.

Nazio Batuen Erakundearen laguntzaz, 2002ko maiatzaren 20an independentzia aldarrikatu zuen, baina horrek ez zuen indarkeriaren amaiera ekarri: 2006. urtean gerra zibila piztear izan zen, eta bi urte geroago, presidentea hilzorian egon zen bere etxearen aurka eginiko eraso baten ondorioz.

Baina azken hauteskundeak gatazka esanguratsurik gabe igaro izanak Ekialdeko Timor bake bidean dela pentsarazten du. Atzo bertan kargua hartu zuen Taur Matan Ruak presidentearen eskuetan dago etorkizuna. Bere lehen zeregina txirotasunari eta langabeziari aurre egitea izango da, biztanleriaren erdia txirotasunaren nazioarteko atalasearen azpitik bizi baita eta %20 lanik gabe baitago. Horretarako industriarik gabeko herrialde honek sistema ekonomikoa berritu beharko du, egun, gastuen %90 petrolioaren diru-sarren bidez asetzen baitute.

Tuar Matan Ruak lehendakariak elkarrizketa batean onartu zuenez, «sistema ekonomiko koherente eta jasangarria garatu eta eraiki behar dugu eta petrolioarekiko dependentzia murriztu».

Horrez gain, osasun sistema, hezkuntza eta bizi baldintzen arloan ere baditu betebeharrak.

Cronología

1859

El tratado de Lisboa divide la isla de Timor entre Portugal, que recibe la parte oriental, y las Indias Holandesas, que ocupan el oeste.

1941

En la Segunda Guerra Mundial, Timor es invadida por tropas australianas, holandesas y, más tarde, japonesas.

1974

La Revolución de los Claveles en Portugal lanza el proceso de descolonización de Timor.

28 noviembre 1975 Declaración de independencia. Indonesia invade el país nueve días después. El conflicto deja hasta 183.000 muertos.

11 octubre 1996

José Ramos-Horta, portavoz de Timor en la ONU, recibe el Premio Nobel de la Paz, junto al obispo de Dili, Carlos Belo.

30 agosto 1999

Referendo sobre la independencia: 78,5% de los votos a favor. Sigue la masacre por parte de las milicias proindonesias, lo que provoca el despliegue de las fuerzas de paz internacionales.

25 octubre 1999

Timor se encuentra bajo mandato de la ONU.

14 abril 2002

Primeras elecciones presidenciales: Xanana Gusmao vence con más del 80% de los votos.

20 mayo 2002

Proclamación de la independencia.

2006

La violencia deja 37 muertos, lo que provoca la vuelta de las fuerzas de paz australianas.

abril 2007

José Ramos-Horta es elegido presidente con el 69% de los votos en la segunda vuelta.

Julio 2007

Xanana Gusmao es nombrado primer ministro.

11 febrero 2008

Soldados rebeldes al Gobierno tirotean a José Ramos-Horta.

16 abril 2012

El exguerrillero Taur Matan Ruak es elegido presidente tras haber eliminado en la primera ronda a José Ramos-Horta.

Imprimatu 
Gehitu artikuloa: Delicious Zabaldu
Igo