Goi Kretazeoan, orain dela 80 milioi urte ia-ia Euskal Herri osoa estaltzen zuen itsasoan bizi izan zen eta orain Nafarroako Olazti aldean agertu den narrasti honen izena, mosasaurio, Maastrichteko Maas (Mosa latinez) ibaitik dator, bertatik hurbil topatu baitzituzten, XVIII. mendearen bigarren erdian, animaliaren lehendabiziko gorpuzkiak. Geroztik, Ameriketako Estatu Batuetan ere aurkitu dituzte gehiago, eta orain, hirugarren toki batean agertu da espeziea, Euskal Herrian.

Parisko Museum National d'Histoire Naturelle-n burezurra berreskuratze lanean aritu den Nathalie Bardet paleontologoak agertu zuenez, berarentzat garrantzitsuena da hagitz eskasak direla Iberiar Penintsulan mosasaurioen aztarnak, Portugalen eta Euskal Herrian orno batzuk eta hortz solteak aurkituak zituzten, baina aurreneko aldia da burezur zati bat deskubritzen dutena.

Kareharrizko kapen barruan

Luberrin gorde eta zainduko dituzten gorpuzki horiek orain dela zenbait urte topatu zituzten museo honetako eta Aranzadi Zientzia Elkarteko lagunek. Zehazki, Benjamin Botantzek jaso zuen, Urbasako kareharrizko kapa lodien azpian, harri baten barrenean, zientziarako hain baliagarria den pieza.

Berarekin zen Jose Angel Torres Luberriren sortzailea eta kontatu zuenez, beldurrez akabatzen egon zen zulo hartan sartuta, gora begira, mehatxuka ari zirela ziruditen arrakalei, lur-jausirik ez gertatzeko eskatuz. «Kasualitatea izanen zen lur-jausi bat gertatzea», argitu zuten lagunek. Botantzek adierazi zuenez, kasualitatea burezur puska hori aurkitzea izan zen. «Begira, hezur bat dagoela dirudi», komentatu zuten harria ikusita, eta hautsi zutenean, hezur bat atera zen.

Torresek erantsi zuenez, behin burezur zatia eskuan izanda, gorpuzki gehiago zegoen begiratu zuten (ez zuten deus gehiago ikusi) eta ondotik, adituekin jarri ziren harremanetan, datu gehiago jakiteko asmoz: zenbat milioi urteko pieza zen, zer fauna zegoen orduan, burezurraren zer zati den zehazki... Berreskuratze eta ikerketa fase honek zenbait urte iraun du eta Aranzadi, Luberri, Parisko museoa, Arabako Zientzia Naturalen Museoa eta Euskal Herriko Unibertsitatea aritu dira elkarlanean.

Ikerketaren emaitzak «Bulletin de la Société Géologique de France» aldizkari entzutetsuan kaleratu dituzte.

Zaleen papera paleontologian

Luberrin bildutako zale eta profesionalek solasaldi bizia izan zuten zaleen paperaz eta Estatuaren ondarearen legeak egiten dien mesede eskasaz (Nafarroan, mendiak begiratzeagatik soilik atestatua egin zietela kontatu zuten batzuek). «Paleontologia existitzen denetik, deskubrimendu handiak zaleek egin dituzte», azpimarratu zuten, baita hauek gabe ondarea higadurek hondatuko luketela ere. Lankidetza eta kontzientziazioa zientzia aberasteko bidea direla defendatu zuten.