Tamalez, Nafarroan gaur egun indarrean dagoen «Navarra Foral y española» horren ereduak hainbat oinarri edo jokabide argi izan dituela azpian ziurtatu zuen Floren Aoizek atzo Iruñean eta horien artean «indarraren erabilera» aipatu zuen. Puntu horretan berean kokatu zituen nafar idazleak 1978ko sanferminetan jazo ziren gertakari latz eta odoltsuak, besteak beste German Rodriguez iruindarraren bizia eraman zutenak. Aoizen arabera, «Navarra foral y española» horren alde egiten zutenek gidatutako errepresioa «izugarria» izan zen herrialdean, indar erakustaldi ikaragarria, eta hori dela-eta, «ez da kasualitatea -idazlearen hitzetan- 1978ko sanferminetan gertatua», eta, era berean -Gladys del Estal gehitu zuen-, «ez da kasualitatea ere Lemoizko zentral nuklearraren aurkako protestaldien ondorioz egon zen hildako bakarra Tuteran egon izana».

UEUk gonbidatuta, Floren Aoiz izan zen unibertsitate horrek urtero -Eibar eta Baionako saioen ondoren- Iruñean antolatu ohi dituen ikastaroetako sarrera ekitaldiko protagonista nagusia. Foru Gobernua eratzeke dagoelarik, Nafarroaren estatusa behin eta berriz hizketagai den une honetan eta Foru Hobekuntzaren 25. urteurrenean egonik, ezin delako «itun» hori baino mintzagai aproposagorik hautatu.

Aoizek, dena den, atzerago ere jo zuen eta hastapenetik utzi zuen argi -Juan Carlos Borboikoaren 1969ko kargu hartzearen bideoarekin hasi zuen hitzaldia- trantsizioak «frankismoarekin lotura zuzena izan zuela», «frankistek berek zuzendu zuten trantsizioa», ziurtatu zuen. 1975ean Franco hiltzerako estrategia «oso ongi diseinatuta» zutela zehaztu zuen: haustura politikorik gabe, militarren protagonismo politikoarekin eta estatuaren egoeraren mantenuarekin. Alabaina, «Euskal Herriko erresistentzia» diseinu horren «oztopo nagusi» bihurtu zela gaineratu zuen, eta hori dela-eta, «inprobisatu» eta Autonomia Estatuaren aldeko apustua egin behar izan zutela argitu zuen.

Bost oinarri nagusi

Gaur egungo Nafarroak bost oinarri nagusi dituela defendatu zuen Aoizek, eta «inprobisazio» horren aldetik etorri zen lehena: «Nafarroaren estatus berezia». Izan ere, nafar eskuinaren arabera, Nafarroa ez zen autonomia erkidego bat, baizik eta «beste zerbait», estatus bereziko lurraldea, eta hargatik ez zuen estatuturik behar. Aurrerago, ordea, Nafarroarentzako estatutu bat hitzartzeko garaia heldu zen momentuan, «Hobekuntza» jarri zioten izena eta lehendik ere autonomia bazuela erabili zuten arrazoi gisa. Bigarren oinarria, «iruzurra» dela adierazi zuen idazleak, nafar eskuindarrek Gaiarre antzokian egindako batzarrean Gestoreen estatutuari -«jendartearen gehiengoaren babesa zuena» Aoizen hitzetan- ezezkoa emateko balio izan zuena.

Gaur egun egiten duen moduan, orduan ere eskuina «anexionismoaren mitoaz» baliatu zela adierazi zuen hizlariak eta hori ere gaurko egoeraren oinarri nagusitzat jo zuen.

Bestalde, Lege «Pakzionatuari» eta Nafarroa Espainiaren mende erori zeneko 1512ko setioari besteak beste emaniko «itun» itxura faltsuak egungoa ulertzeko osagai garrantzitsua dakar Aoizen arabera, «Nafarroak Espainiarekin egindako itun modura» azaldu nahi baitute, bere esanetan.

1977ko hauteskundeetan gertatua ere oso garrantzitsutzat jo zuen Aoizek trantsizioa ulertzeko, orduan Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroa batzeko azken aukera alferrik galtzen utzi baitzen UCDri esker. Horrek, indar erakustaldi «izugarria» eta «errepresioa» ekarri zituela nabarmendu zuen idazleak -horiek dira bosgarren oinarria-, eta hor kokatu behar direla bai 1978ko sanferminetan jazotako gertakariak baita Gladys del Estalen erailketa bera ere. «Ez ziren kasualitate hutsa izan, oso ongi pentsatutako estrategia baten parte baizik», Nafarroak gaur egun duen itxura izan zezan helburua zuena, hain zuzen ere.