Ez dakit nik euskararen eguna «ospatzeko» egokiera onenean gauden ala hizkuntza nazionala Estatu propio batek sostengatzen duela ikusi arte itxaron behar dugun. Kontua da 1949. urteaz geroztik eta Eusko Ikaskuntzaren eraginez, abenduaren 3an ospatzen dela Nazioarteko Euskaren Eguna eta, azken urte hauetan, Euskaltzaindiak eta Eusko Jaurlaritzak ere Xabierko Frantziskoren eguna, Euskararen Egun ofizial izendatua dutela, nahiz eta Estatu propioren arrastorik ez ikusi inondik. Esan gabe doa Nafarroako Gobernuak santuaren eguna ospatuko duela eta Iparraldean zer ospatu ez dutela.

Denek ospatzen dute zerbait, eta denek, aldi berean, ezkutatzen dute zerbait. Euskararen eguna ikur dutenek hizkuntza bera duten herritarrek pairatzen duten diskriminazio eta sakabanatzea isiltzen dute eta, santua ospatzen dutenek, Frantzisko Jaso 1506ko apirilaren 7an jaio zenean Xabierren, Nafarroa Garaia eta Beherea erresuma independentea zela ezkutatzen dute. Hil, berriz, kolonia portugaldar batean misiolari hil zen Frantzisko. Beraz, ezkutatu nahi digute Frantzisko Xabierkoa jaiotzez nafarra zela, eta soilik nafarra, ez gaztelarra, ez espainiarra ez eta portugaldarra.

Oro har, denek ezkutatu nahi dute arazoaren iturburua eta nahiago axalekoa atariratu: Jaso Azpilikueta familia nafarra, euskalduna zen; haien senideek nafar Estatuaren defendatzaile izan ziren bizia emateraino; eta Euskal Herria nafarreraz edo lingua navarrorum-ean mintzatzen den herria, batua izan duen estatu bakarra Nafarroa osokoa izan da. Franko-gaztelarrek konkista bidez irentsia. Heldu da, beraz, arazoen iturburua azaleratzeko unea. Euskaldunok izan gara bai estatu aitortua Europan, nafar Erresumaren garaian.

Ez dakit nik estatu propio batek euskara sostengatzen duela ikusi arte itxaron behar dugun, baina hizkuntza nazionala normalizatzeko independentzia behar den ala ez adostu gabe ere, honetan diruarekin bezala gertatzen dela esango dizuet: diruak ez du zoriontasuna ekartzen, baina, lagundu... Gauza bera independentziarekin: estatu propioak ez digu euskararen normalizazioa ziurtatuko, baina lagundu lagunduko digu. Gainera, estatu propioa izateak, jada estatua duenari onura besterik ez badio ekartzen, zergatik ez digu ekarriko guri? Zergatik ez da denontzat mesedegarri izango nafar Estatua berreskuratzea?