Bertsolaritzak bide luzea egin du. Hastapenen inguruan datu zehatz eta bateraturik ez dago; gai honetan aditu direnak ez baitira ados jartzen, baina 1900. urtetik hona bertsolaritzak eman dituen aurrerapausoen berri badugu.

Pernando Amezketarrak, Etxahunek eta Bilintxek, Txirritari, Basarriri, Lazkao Txikiri edo Xalbadorri eman zieten lekukoa. Hauek, berrikuntza ugari ekarri zituzten, eta Amurizari, Sarasuari, Egañari eta Peñagarikanori ireki zizkieten ateak. Orain aro modernoa iritsi da; Unai Iturriaga, Maialen Lujanbio eta Aitor Mendiluzeren txanda, besteak beste. Ezin gutxietsi daitezke, hala ere, 1900 urtearen aurretik, azoketan bat-bateko bertsolaritza inprobisatuan lehenengo pausoak eman zituzten emakumezko guztiak, zoritxarrez historian, beste hainbat gaitan bezala, bertsolaritzaren historian ere ahaztuak izan direnak.

Amaitu dira behingoz, aro zaharra eta lan egiteko aitzinako eskemak. Aro berriak komunikabide berriak ere ekarri ditu, eta bertsolaritzak ez du atzean geratu nahi. Zabalkunde garaia iritsi zaio bertsoaren munduari, Jexux Mari Irazuk, bertsolaria eta bertsoa.com portalaren bultzatzaileak, esan bezala: «zabalkunde garaia da». Bide horretatik ari dira lanean bertsolaritzan aritzen diren asko.

Horietako bat da Irazu, orain urtebete inguru jarri zuen abian bertsoa.com ataria, bertan, bertsoaren munduaren gaineko informazio askorekin batera, astero-astero, saio desberdin bat eskaintzen dute «zuzenekotasunari forma emateko eta programazioa osatu ahal izateko». Izan ere, Irazuren ustez, bertsolaritzak egun «osasun ona du». Gaineratu duenez, «dinamikoa da, jende asko dago lanean bertsolaritzaren inguruko gauza askotan, ekimen asko daude abian; horrek, bertsolaritza sendo baten aurrean gaudela erakusten du». Noski, bertsolaritza «sendo» horrek, egungo joerekin egin behar du bat, eta Internetek aukerak biderkatzen ditu.

Bertsolaritzaren gaineko interesa indartu den aro honetan, paradoxa bat ere bada: Zuzenekotasuna galdu da, alegia. «Lehenago, hainbat irratik eta telebista katek zuzeneko saioak ematen zituzten, baina urteekin kirolek jan dute tarte hori. Euskal Herriko Txapelketaren finala besterik ez da igortzen gaur egun zuzenean. Atzera goaz zentzu horretan», esan du bertsolariak.

Erronka berri baten aurrean gaude beraz. Telebistak bertsoari eskaintzen ez dion tarte hori beste modu batera bete daiteke, Internet bidez, alegia. Izan ere, «Internetek duen abantaila nagusia gure alde erabili behar dugu, espazio mugarik ez duela, alegia», esan du Irazuk.

Bertsozale Elkartea ere jabetu da ziberespazioak eskaintzen dituen aukerez, eta horren ildotik, otsailaren 22an bertsoplaza.tv jarri zuen abian. Oraindik hastapen bidean besterik ez dira apirila aldean egingo duten aurkezpen ofizialaren zain. Proiektua ez dago itxita, beraz; baina oraingoz «material grabatua eta zuzenekoak» eskainiko dituzte elkarteko kide Jexux Muruak esan duenez.

Zerbitzu berri horrek Bertsozale Elkartearen helburuekin egiten du bat: «Elkartearen sorreratik, bertsogintzaren hedapenerako, hedabideekiko lankidetza jorratu dugu. Horren ondorio nabarmena `Hitzetik Hortzera' saioa da, ia 20 urte bete dituena. Baina hor daude urte hauetan hainbat irratirekin lotutako hitzarmenak, non Xenpelar Dokumentu Zentroak egindako bertso saioen grabazioen bidez, beste hainbat programa ahalbidetu dituzten».

Kontsumo ohiturak aldatu

Gizarteak, noski, aurrera egiten du, eta teknologien garapenak kontsumo ohiturak ere aldatu egin ditu. Hortxe sartzen dira bai Irazuren, baita Bertsozale Elkartearen ekimen berriak ere.

«Guk aniztasunaren erakusle izan nahi dugu. Bertsolaritzaren joera gehienak bildu nahi ditugu. Eta ekitaldi horiek bertsolaritzaren ikuspegiaren baitan tokia izan dezaten, erreferentzial- tasuna eta konektagarritasuna hartu ditugu kontuan. Orain gizarteak konektagarritasun hori du, eta guk erabili egiten dugu bertsoa zabaltzeko», esan du Irazuk.

Bertsoplaza.tv-ko Muruak ere iritzi antzekoa du: «Helburuak argi ditugu lehen unetik; bertso-plazetako dinamikaren isla fidela bermatzea lankidetza bidez osatuz. Bertsozale Elkartean antolatzen diren ekimenen hedapanerako, gure hedabidea edukitzea.Ikus-entzunezko ondarea Xenpelar Dokumentu Zentroan biltzen aritu gara, eta orain, hedapen lerroa irekitzea da helburua. Mugaz gaindi dauden bertsozale eta euskaltzaleei bertsolaritzaren egunerokora sarbide zuzena eskaintzea ere garrantzitsua da, baita euskararen lurralde osora zabaltzea ere. Azkenik, bertsolaritzaren komunitatearentzat ez ezik, kultura arteko ahozko inprobisazioaren komunitate osoarentzat ere adierazpen honen topagunea eraikitzea da gure asmoa. Horiei ere ekarpenak egiteko aukera emateko, gure `bertsotube' partikularra sortu nahi dugu».

Youtubek lehenengo, eta gertuago Euskaltubek ondoren, bazterrak harrotu ditu bertsolaritzaren munduan, eta Irazu eta beste hainbat lagunek ere hilabete pare bat barru edo, gauza bera egiteko ari dira lanean: «`Bidali zure saioak' atalean edozeinek DVD edo beste edozein formatutan grabatutako saioak guri bidaltzeko aukera du, baina orain beste aukera bat ere eman nahi diogu jendeari, youtube-en gisako zerbait izango da. Jendeak zerbitzari bat izango du bertan bideoak jartzeko, eta gero guk bertsoa.comen jarriko genituzke».