Henrike Knörr omendu zuten Euskararen Jatorriaren Biltzarrean
Euskararen Jatorriaren III. Biltzarra egin zuten atzo Langraizen. Hirugarrena, esan bezala, baina, Veleian aurkitutako euskarazko grafitoak direla-eta, aurreko biek batera baino oihartzun handiagoa izan duena. Parte-hartzaileek Henrike Knörr omendu zuten amaieran, besteak beste, euskaltzain zendu berriak grafitoen inguruan izandako «jarrera eredugarriagatik».
Martin ANSO | IRUÑA OKA
Euskararen Jatorriaren III. Biltzarra egin zuten atzo hainbat euskaltzalek. Oihartzun handia izan du, batez ere Interneten. Arrazoia begi-bistakoa da: ez dute Langraizen kasualitatez egin, Iruña-Veleiako aztarnategian aurkitu dituzten euskarazko grafitoengatik baizik; eta, jakina, gauzak nola dauden kontuan izanik, grafito horiekin zerikusia duen edozerk eztabaida pizten du, inolako eztabaida asmorik gabe egiten bada ere, Biltzarra bera bezala.
Egitarauan bazen hitzaldi bat -«Iruña Okako idazkunen balioa» izenburukoa-, eta, Eliseo Gilek eta Idoia Filloyk zuzentzen duten Veleiako Ikerketa Taldeak berak, Biltzarraren antolatzaileen «asmo ona zalantzan jarri gabe» baina hitzaldi horrek «nahasketa» sor zezakeela iritzita, atzokoarekin zerikusirik ez zuela garbi utzi nahi izan zuen ohar baten bidez.
Patxi Alañak, Biltzarraren antolatzaileen izenean hitzaldia egin zuenak berak, berehala uxatu zituen zalantzak. «Guk -adierazi zuen- ez dugu nahasketarik edo ika-mikarik sortu nahi. Askoz sinpleagoa da kontua. Aspaldi erabaki genuen III. Biltzarra Iruña Okan egingo genuela, eta ordurako grafitoei buruzko ikerketaren emaitzak publikoak izango zirela uste ge- nuen. Primeran, pentsatu genuen, Ikerketa Taldeko kideren bat gonbidatuko dugu aurkikuntzen berri eman dezan. Zoritxarrez, emaitzen publikazioa atzeratzen joan da, iraila arte ez omen da egingo, eta, bitartean, Ikerketa Taldekoek ezin dutela ezer esan adierazi digute. Orduan hitzaldia guk geuk prestatu dugu, orain arte atera den guztiaren laburpena eginez. Plazaratu diren grafitoen irudiak, elkarrizketak, Gorrotxategi eta Lakarraren objekzioak, Ikerketa Taldearen adierazpenak... horiek denak kontuan izan ditugu».
Euskarazko grafitoen inguruan zabaldu den eszeptizismoa dela-eta, Alañak ez du ukatzen Euskararen Jatorria elkarteak arkeologoengan sinesmena duela, «Henrike Knörr-ek zuen bezala», nabarmendu zuen. Izan ere, Biltzarra euskaltzain zendu berria omentzen bukatu zuten, besteak beste, grafitoen inguruan izan duen jarrera «eredugarria» iruditu zaielako. «Ikusi beharko da Diputazioak eratu duen Aholku Batzordeak irailean zer esaten duen, baina Iruñan zerbait interesgarria agertzeko aukera badela uste dugu -gehitu zuen Alañak-. Azken batean, garai hartan, Euskal Herriko hiribururik handiena izan zen (10.000 biztanle izan omen zituen). Eta, handiena izateaz gain, suntsitu ondoren gainean berreraiki ez zen hiriburu bakarra da. Beraz, potentzial handia duela uste dugu. Ikerketak lehenbailehen egin ditzatela eta emaitzak ezagutaraz ditzatela baino ez dugu nahi».
Isolazionismoaren bukaera
Dena dela, elkartearen izenak argiro esaten duen bezala, euskararen jatorria da kideen kezka, eta, alde horretatik, grafitoen ekarria «mugatua» izango dela aurreratu zuen Alañak. «Ikerketa Taldearen datazioak egiazkoak badira, orain arte indarrean egon den euskararen isolazionismoaren teoria bertan behera eroriko da. Bide nagusiak beti pasatu dira hemendik, eta erromatarren garaian garbi dago hori. Beraz, hizkuntzen artean ere harremanak izango ziren, ezinbestez. Alde horretatik, euskara inoiz ez dela hizkuntza isolatua izan froga dezakete Iruñako grafitoek», esan zuen.
Biltzarra Iruña Okan izanik, begi-belarri gehienak parte-hartzaileek Veleiako grafitoei buruz esan zezaketenari adi egon dira. Alabaina, alde horretatik, antolatzaileek aurreratu bezala, ez da aparteko berririk izan. Berriak egotekotan, Josu Naberanek eta Alfontso Martinez Lizarduikoak goizean eginiko hitzaldietan eta arratsaldeko mahai-inguruan egon ziren.
Euskara sortzeko lehen euskaldunek erabili zituzten erroez aritu zen Josu Naberan, gutxien ezagutzen direnei tarte gehiago eskainiz. Bittor Kapanagak orain dela 30 urte egin zuen lana oinarritzat harturik, hipotesi berriak landu eta «Hitzen koba» liburuan bildu ditu Naberanek. Horren berri eman zuen atzo.
Alfontso Martinez Lizarduikoak, berriz, populazioen genetika, paleoantropologia, paleohizkuntzalaritza eta, oro har, diziplinarteko gaur egungo ikerketetatik abiatuta, honako hipotesia defendatu zuen: Europa, azken glaziazioaren ondoren, gune kantauriar-euskal-piriniarretatik abiaturiko Cro-Magnonen bi migrazio-uhinek populatu zuten. «Agian sarriago bigarrenak», ohartarazi zuen «Euskal zibilizazioa» liburuaren egileak. Dirudienez, Pirinio inguruetako Cro-Magnon haiek euskararen senide ziren hizkuntzak erabili zituzten. Martinez Lizarduikoak bere egin zuen Bernardo Estornesen honako esaldia: «Ez dezagun ahantz euskara historiaurreko latina izan zela».
Arratsaldeko mahai-inguruan, azkenik, Bittor Kapanaga, Antonio Arnaiz eta Josu Naberan aritu ziren beste hainbat parte-hartzailerekin batera. Antolatzaileek sei erro eta hamabi hitz proposatu zizkieten eta, norberaren teoriaren argitan, alderatu zituzten. Helburua euskararen hiztegi etimologiko bat sortzen hastea da.
Euskararen Jatorriaren Biltzar honetan parte hartu zutenek Veleiako aztarnategira bisitaldia egiteko tartea ere hartu zuten.
