1970eko bukaeran sortua, euskal rockaren aitzindarietakoa izan genuen Itoiz, ondorengo musikari belaunaldietan sekulako eragina izan duen taldea. Joanak dira hogeita hamar urte taldeak 1978an lehen lana aurkeztu zuenetik, eta estreinakoz taldearen aspaldiko irudiak eta egungo hausnarketak dokumental batean bilduta, antologia plazaratu berri du Elkarrek. Horretaz mintzo dira Jimmy Arrabit, Jose Garate Foisis eta Juan Carlos Perez taldekideak.

Nola ikusi duzue zeuen burua aspaldiko irudiotan?

Juan Carlos Perez: Irudi aldetik nahiko urruti, hogei urteko alde handia dago-eta. Baina pentsamendu aldetik ez, oso gertukoa ikusi dut eta sintonia berean sentitzen naiz orain ere, nahiz eta beste estetika batean lan egin, pentsamendu eta bizitzeko eran, gure portaera eta musikaren atzean zegoen filosofiarekin oso sintonian.

Foisis: Buruan neukan irudiak eskasagoak izango zirela, eta ikusi dudanean, «ez dago hain txarto», pentsatu dut. Poztu egin naiz.

Zeren beldur zinetan ba...

J. C.: Akatsak edo porrota ikustea, edo gaurko egoeratik ikusita ados ez egotea. Hogei-hogeita hamar urte pasa eta gero, bagenuen errezeloa, eta sorpresatxoa hartu dugu, oraindik irudi horiek estetikoki funtzionatu eta balioa dutela ikustean. Lasaitu egin gaitu.

... seme-alaben erantzunarena?

F: Ni bai. Beldur nintzen irudi irreberenteren bat agertuko ote zen, nahiz eta kuxkuxerako hori ere utzi behar den. Hor agertzen naiz, pijamaz jantzita, lurretik eta... Gauza horiek egiten dituzunean benetakoak dira eta gustura egiten dituzu, den-dena ematen. Baina orain tranpa bat da hori, betirako grabatuta utzi dituzu eta egun, kritika da gelditzen den bakarra. Hori semeari nola erakutsiko diot ba? Aita bezala eredu izan behar duzu eta!. Hau ordea (Juan Carlosez ari da), beti erdian perfektu, goapo, bere melena eta guzti...

Zein dugu lan honen ekarpen nagusia?

J. C.: Musika edo artea egiteko era bat agertzen du. Dokumentalean garbi ikusten da nola funtzionatzen genuen, eta nola egiten genituen gauzak. Eta historikoki ez ezik, interesgarria da teknikoki ere. Musikari gazteek, gure artean musika nola pentsatu eta zein elementurekin garatzen genuen ikus dezakete. Itoiz, bere musika da, eta hemen diskurtso musikal osoa, bere oinarria eta hizkuntza propioa agertzen da, eta horren bitartez bere pentsamendua, soziala, politikoa, erlijiosoa... Lauzpabost anekdotarekin garbi ikusten da hori dokumentalean, ondo adierazten baitu nola bizi ginen.

Taldeak zein parte hartze izan du bertan, kantuak hautatzeko orduan, adibidez?

F: Lan handirik ez dugu egin hemen. Ideia aurrera eramaten Elkar-ekoak ibili dira, eta Juan Carlos ibili da gainean. Betiko moduan berak hartzen du Itoizen ardura gehiena, eta denok onartzen dugu horrela.

J. C.: Baina Elkar-en lana izan da batez ere. Diskoaren aukeraketa beraiek egin zuten eta guk kantaren bat aldatuko genukeela baino ez genuen esan. Dokumentalean ere, bakoitzak bere aldetik elkarrizketa gutxi batzuk baino ez ditu egin. Lan handirik ez dugu egin, iritzia eman baino ez.

Jimmy Arrabit: ...eta baimena.

Itoizen musika nola zahartu da, taldekideon ustez?

F: Ez dut uste gehiegi zahartu denik. Ez dut ikusten musika aldetik eboluzio handirik egon denik. Agian soinu aldetik bai, baina estetika musikalaren aldetik ez dago ezberdintasun handirik egungo taldeekin. Orduan, uste dut gaur entzuteko modukoak direla kantuak, ez direla gelditu zahartuta.

«Lau Teilatuk» 30 urte bete ditu. Hasieran ez omen zintuzten guztiz konbentzitu.

F: Niri beti gustatu izan zait abesti hori, hasiera-hasieratik. Garai hartan musika sinfonikoa, rock opera, disko kontzeptualak..., hori guztiori zeukan buruan Itoizek eta «Lau Teilatu» maitasun abesti polit bat zen, aparte gelditzen zena. Horregatik izan genituen zalantzak, diskoan sartu, ez sartu. Baietz erabaki, eta eskerrak sartu genuela, kantu hori, polita da-eta!

J. C.: Niretzako kantu hau taldetik banatu da jada. Jende askok beste talde batena dela pentsatzen du eta horrek lasaitu egiten nau asko. Kantak bere kabuz, polita delako edo ez dakit zergatik, funtzionatu egiten du, jada ez du behar nire ahotsa edo Itoizen tranpolina funtzionatzeko. Batzuetan musika bat interpretearekin oso lotuta egoten da eta ez dauka balorerik hortik aparte. Eta gustatuko litzaidake Itoizen musika guztia «Lau Teilatu» bezalakoa izatea, musikak bere pisua edukitzea, taldetik aparte, gugandik aparte. Notizia ona da hori, niretzat behintzat.

Nola sentitu duzue belaunaldi gazteengan izandako eragina.

J: Pozik.

J. C.: Pozik, Jimmyk esan eran.

F: Itoizek kantu polit asko izan zituela esan nahi du horrek, eta kantu politek denbora gainditzen dute. Niretzat poztasun handia da.

Iparraldeko ikastetxeek Itoiz omendu dute aurten, kantaldi eder biren bitartez.

J. C.: Kuriosoa izan zen. Hori ere apartetik ikusi genuen, ikusle bezala. Ikastetxeetako ikasleak, batzuk euskaraz jakin gabe, urte osoan Itoizen kantuak prestatzen, gero abesteko. Joan nintzen saioak ikustera, egon nintzen beraien artean eta ez zekiten nor nintzen ere. Gustatzen zait hori, kantuak bere kasa funtzionatzen dutela ikustea, bukatu zen garai eta talde baten musika delako. Oso kuriosoa izan zen, hilda egon eta besteek zutaz zer pentsatzen duten jakiteko aukera izatea bezalakoa.

Orain dela hiru hamarkada rockean hasi, eta bik musika klasikoa duzue lanbide. Benetako musikariak zareten seinale.

J. C.: Gurea musika zen eta da, beti. Eta orain bertan ere, elkartu garenean, musikaz hitz egiten ari gara etengabe, gai teknikoez gainera. Guretzako hau da bizitza, eta ez da kasualitatea egun ere musikarekin jarraitzea. Nik esango nuke Itoizen rockeroak baino musikariak ginela lehenengo. Rockaren estetika oso aproposa zen guretzako, karrera bat egin eta asko jakin gabe, posible genuelako gure musika egitea. Hori du rockak eta bere estetika musikala jarraitu genuen gustuko genuelako. Baina berez, musikariak ginen eta musika da lotzen gaituena. Eta Itoiz oso arlo inportantea izan da, funtzionatu eta arrakasta izan zuelako.