Euskararen aldeko deiadarra egin du beste behin euskal jendarteak Baionako karriketan. Deiadarra, mobilizazioa, eskakizuna Frantziaren mespretxuaren aitzinean. Eta lehen Deiadarrean bezala, lelo bat beste guztien gainetik: Ofizialtasuna!

Ez al dira pasa hamarkadak dinamika hau lehen aldiz eman zenetik? Ez al dira urratsak eman euskararen alde ? Zergatik mobilizatzen da euskal jendartea eta zergatik, egun ere, ofizialtasuna da gakoa?

Agian errealitatea ez delako hain arrosa kolorekoa. Euskarak galbidean segitzen du Frantziaren menpe diren Euskal Herriko hiru lurralde hauetan eta, hori bai, Unescoren txostenak eta inkesta soziolinguistikoak etengabe oroitzen dituzte. Euskararen aldeko neurri legalik ez da hartzen, ez Parisen aldetik -bertako instituzio eremu ezberdinetan (Gobernua, Hizkuntza Akademia...) inolako borondaterik ez delako- ezta erregio edo departamenduaren aldetik ere, hauen izaerarekiko guztiz arrotza baita.

Ukaezina da azken urte luzeetan tokiko politikari askoren jarreran aldaketa izan dela. Batzuk pasa dira bortizki kontran egotetik hitzezko aldekotasuna adieraztera (baten bat euskararen «bulego» baten lehendakari eta guzti bihurtu da!). Euskararekiko euskal jendartearen engaiamendua, mobilizazio eta presio gaitasuna izan dira politikari hauek mugitzera behartu dituztenak. Arrazoi berdinarengatik agertu dira kolore anitzeko politikariak manifestazioan. Hau ezin dugu ahantzi.

Manifestazioa oso baikorki baloratu behar da. Euskararen egoeraren aitzinean, eta batez ere Parisetik euskal jendarteari egin nahi zaion iruzurraren aitzinean, azken honek erreakzionatu duelako, mobilizazioari ekin diolako eta, inportanteena, euskararen geroaren gakoa non den berriz ere mahai gainean jarri duelako: ofizialtasunean eta ez beste inon.

Gogoeta politiko xume bezain argia plazaratu genuen manifestazio honen bezperetan «Cortiko Agiria»ren sinatzaileok. Gure hizkuntzen egoeraz hausnarketa eta adierazpena egin dugun honetan, hainbat gogoeta jartzen ditugu mahai gainean:

Frantziar Errepublikan hizkuntza bakarra da legez onartua eta, ondorioz, hizkuntza politika bakarra, frantsesaren garapen eta nagusitasuna bermatzen duena. Frantziaren pean diren herrien hizkuntzak ahuldade egoera orokor batean dira, desagertze arrisku erreal baten aitzinean. Honen arrazoi nagusia hizkuntza hauen aitortze ofizialik eza da.

Frantziaren hizkuntz politikak, gure herrien hizkuntza eta kulturaren asimilazioa du helburu eta ondorio. Herrien hizkuntzen ordezkatze-prozesua eragiten du. Hizkuntza politika honek, herrien hizkuntzak «minorizatuak» izatera eramaiten du. Bizitza publikoan benetako tokirik eta babesik gabe, hizkuntza marginalak bihurtzen dira, eta ghetto baten baitan konfinatuak uzten dira.

Hizkuntza politika honek gure herrien herritarren hizkuntza eskubideak era sistematikoan urratzen ditu, bigarren mailako herritarrak bihurtuz.

Gure hizkuntza da gure herri identitatearen osagai nagusia. Herritarrek eskubidea dute beren hizkuntzaren biziraupena bermatzeko. Herri bezala, eta herri honetako herritar gisa, dagozkigun eskubideen bermetik abiatuta soilik lor dezakegu herritar guztien hizkuntza eskubide indibidualen berme osoa segurtatzea.

Herriek lurraldetasun eskubidea dute. Hizkuntzaren lurraldetasun printzipioak, herriaren lurralde osoa eta jendartearen funtzio guztiak irabaztea eskatzen du. Gure herriek eskubidea dute hizkuntzak lurralde osoan ofizialak izateko, frantsesak Frantzian duen estatus eta ofizialtasun maila berdinarekin.

Ofizialtasunarekin soilik hizkuntza baten biziraupena ez dela bermatzen jakin badakigu; baina ondo dakigu ere ofizialtasunik gabe, herrien hizkuntzen heriotza, gauza segurua dela. Herrien hizkuntzen ofizialtasunean oinarritutako berezko hizkuntza politikak, hizkuntza komunitateen berdintasuna bermatuko du, benetako lorpen demokratikoa ekarriz.

Gure herrien hizkuntzen geroa bermatzeko ondoko urratsak eman behar dira, ezinbestean :

-Herrien hizkuntza politika integrala sortzeko eta garatzeko aukera osoa.

-Herrien hizkuntzen erabateko ofizialtasuna, horien lurralde osoan, hizkuntza politika horren oinarri gisa.

-Ofizialtasuna hizkuntza politika batean garatzeko tresna politiko eta instituzionalak. Herrien aitortze politikoa, «Cortiko agiria»n azaldu genuen terminoetan. Instituzio propioak eta geroa libreki erabakitzeko aukera.

Hiru oinarri horien araberako urratsek soilik ekarriko dute benetako aldaketa demokratikoa Frantziar Errepublikaren aldetik, herrien eta haien hizkuntza eskubideen aldetik.