Ohiko protokoloari jarraituz, atzo ezagutarazi zituzten Gasteizen Euskadi Literatura sarietako zortzi modalitatetik lau: Euskarazko literatura itzulpena, Karlos Zabalaren «Zubi bat Drinaren gainean» lanarentzat; literatura lanaren ilustrazioa, Iban Barrenetxearentzat, «Bombástica Naturalis» lanarengatik; gaztelaniazko saiakera, Iñaki Uriarteren «Diarios 1999-2003»rentzat; eta, euskarazko saiakera, Joseba Sarrionandiaren «Moroak gara behelaino artean?» lanarentzat.

Ezustea, ordea, sariak jakinarazi eta berehala iritsi zen. Antonio Riverak, Lakuako Kultura sailburuordeak, Joseba Sarrionandiari emandako sariaren karietara komunikatu bat zuela esan eta, sarituen harridurarako -eta haserrerako-, honakoa azaldu zuen gaztelania hutsean: Lakuak «onartu» egiten duela Sarrionandia irabazletzat jo duen epaimahaiaren ebazpena, baina «sariari dagokion dirua [18.000 euro] atxiki egingo duela saridunak justiziaren aurrean bere egoera erregularizatu artean».

Izan ere, komunikatuak dioenez, Lakuak «legea betetzeko eta terrorismoa irmoki arbuiatzeko daukan konpromisoarekiko koherentziaz, oztopo larriak ditu berak babesten eta diruz hornitzen duen saria horrelako pertsona bati eman dakion, hau da, ETA organizazio terroristako kide izateagatik kondenatua izan den, kartzelatik ihes egin duen, 1985az geroztik leku ezezagunean den eta bere militantziaz sekula damutu ez den pertsona bati».

Oraindik harriduratik bere onera itzultzeko astirik gabe, Pello Elzaburu Pamielako editoreak GARAri azaldu zionez, «komunikatuan badaude juzgu etiko, moral, politiko eta juridikoak; denetarik dago eta ez dagokigu guri erantzutea». Honakoa ere gaineratu zuen: «Guk irizpide literario eta intelektual jakin batzuei estuki zuzenduta argitaratu dugu liburua. Gainera, ez genuke debatea irizpide horietatik atera nahi. Horregatik hartu dugu harriduraz, uste dugulako debateak liburuaren eta bertako ideien inguruan egon behar duela. Hauek eztabaidagarriak izan daitezke noski, baina ez dira arbuiagarriak».

Idazlearen arreba Mariaje Sarrionandiak ere haserre jaso zuen berria, nahiz eta balorazio eta hausnarketa bat egiteko denborarik ez zuela izan aitortu. «Nire oniritziarekin aurkeztu zuen argitaletxeak liburua eta uste dut sariak suposatzen duela bai liburuaren onarpena eta baita diruarena ere. Hala ere, hobeto hausnartu nahiko nuke».

Epaimahaia ere, harrituta

«Bageneukan errezeloa prentsaurrekoa bonbazoa izango zela, baina erabaki honek erabat jokoz kanpo utzi nau», azaldu zion GARAri Ainhoa Larrañaga epaimahaiburuak. Komunikabideen bidez ezagutu zuen Lakuaren erabakia, eta «ni pertsonalki sorpresaz harrapatu nau», aitortu zuen. «Bahituta dagoen pertsona bati sarietara aurkezteko aukera ematen baldin bazaio, baldintzak betetzen baldin baditu, badirudi joko arauak betetzen dituela eta, orduan, zergatik dirurik eman ez?», gaineratu zuen.

Saiakera epaitzeko lanetan, Ainhoa Larrañaga, Andoni Eizagirre, Katixa Agirre, Josu Bijuesca eta Fernando Garcia aritu dira, EHU eta Mondragon nahiz Deustuko unibertsitateko irakasleria, eta Sarrionandiaren lanari ikusitako merituen artean honakoak azpimarratu dituzte ebazpenean: «Edukien aldetik, oso ondo egituratuta, ondo garatzen diren ideiak, formalki oso sendoa, lan handia, oso dokumentatuta»; «originaltasuna, urteak pasako dira eta euskal kulturan klasiko bat bihurtu daitekeen lana»; «ate asko zabaltzen dituen lana, kontsultarako ere baliagarria»; «diskurtso ugaritasuna, eta era berean azpimarratzekoa ere bada pentsaera nagusitik kanpoko ikuspegi ezberdinak eskaintzeko ahalegina. Kultura aniztasunaren aldeko aldarria»; «azkenik, edizio lan handia dago atzean, titulu sugerentea, argazkiz eta azalpenez betetako lana».

Larrañagak Lakuako Gobernuak hasieratik egoera baliatu nahi izan duen ere zalantzan jarri zuen, nahiz eta gertatutakoa ez duen oraindik garbi ikusten: «Edo benetan zekiten hau zetorrela eta egoera politikoa zein den ikusita benetan apropos egin dute, edo halako gai batek eskutatik alde egitea oso arraroa egiten zait».

Sarrionandiaren lana «obra magnifiko bat» dela berretsi zuen Larrañagak. «Ikusi ditudan adierazpenetan tribunalaren profesionaltasuna ez dute zalantzan jartzen. Beraiek ez dute esan tribunalak lana gaizki egin duenik; beraiek esan dute idazlearen kondizioek ekarri dutela diruaren atxikitzea. Saria gestionatzeko modua izan da gaizki egin dena. Aurretik jakina zen Sarrionandia parte hartzailea zela. Orain diruaren kontu horrekin etortzea... Zuek izan zarete filtroa pasatzen utzi diozuenak orduan?», galdera zuzendu zien Lakuako ordezkariei.

«Azken urtetako lanik onena»

Sari hauen zilegitasuna egile askok auzitan jarri izan dutela-eta, hautagaitzak aurkeztu beharra ezarri zuen Lakuak. Elzaburuk honakoa azaldu zuen horren inguruan: «Guk hasieratik konfiantza osoa geneukan liburu hau zela, ez bakarrik iazkoa, baizik eta urteetan argitaratu den lanik hoberena saiogintzan. Ikusten genuen merezi zuela aurkeztea eta bete-betean betetzen zituela sariak jasotzen zituen baldintzak».

Hautagaitza edonork aurkez dezake, baina egilearen onespena eta, ondorioz, sinadura behar ditu horretarako. «Guk egileari jakinarazi genion eta, bera oso pertsona apala denez, esan zigun guk horretan sinisten bagenuen, aurkezteko», argitu zuen Elzaburuk. Egilearen egoera dela-eta, «bere delegatuaren sinadura aurkeztu genuen, arrebarena. Hor izan genuen lehenengo oztopoa, baina dokumentuekin justifikatu genuen eta onartu egin zuten hautagaitza. Guk baldintzak onartu genituen eta Jaurlaritzak eskaria onartu zuen», zehaztu zuen Elzaburuk.

Traba guztiak gaindituta, hiru modalitate ezberdinetan aurkeztu ziren Joseba Sarrionandiaren lanak; aipatutako euskarazko saiakera sailaz gain, haur eta gazte literatura modalitatean «Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako» (Xangorin) lana aurkeztu da eta liburu berarekin lehiatu dira ilustrazio modalitatean Lierni Altuberen irudiak.

Oraindik lau modalitate gelditzen dira jakiteke, horien artean euskarazko nahiz gaztelaniazko narrazioarena, eta sari banaketa azaroaren bukaeran izango da. «Hau ez da hemen bukatzen», esan zuen Elzaburuk. «Ez dakigu ekitaldira egilea gonbidatua izango ote den, azalduko den... Ez dakigu zehazki komunikatu horren atzean zein izan den erabakia...», gaineratu zuen.