SARAKO IDAZLEEN BILTZARRA

«Euskal munduak ez du halako estimu handirik idazle batentzat»

Maiatz literatur elkarte eta argitaletxeak hogeita hamar urte bete ditu aurten. Ibilbide luze horretan, idazle askori lanak plazaratzeko aukera eman die Maiatzek, bai aldizkariaren bidez, bai liburuak argitaratuz. Aurtengo Idazleen Biltzarrerako bost liburu berri kaleratu ditu, horien artean, Itxaro Bordaren poema liburua.

Hogeita hamar urteko ibilbidea luzea da. Zein zen elkartearen hasierako asmoa? Eta, gibelapenarekin, nola ikusten duzu Maiatzek egindako lana?

Elkartea sortu genuenean, idazten biltzea zen gure gogoa. Argitaratzeko laguntza bat eskaini nahi genien idazleei, ez baitzen, garai horretan, euskararentzako argitaratzeko biderik, edo oso bide murritzak ziren.

Hori zen hasierako ideia nagusia. Eta hain zuzen, hogeita hamar urteren buruan, uste dut gaur egun ideia hori baliagarria dela oraindik ere, zeren eta nahiz argitaletxe gehiago izan, berez, idazle batentzat, bere lana ezagutarazteak eta onespen zerbait lortzeak zaila jarraitzen du izaten.

Horiek horrela, sortu garenetik bidea egin dugu. Kaleratzen dugun aldizkarian, ehun bat lagun ezberdinek parte hartu dute oro har, eta ehun bat liburu argitaratu ditugu 1984az geroztik. Hori gauza pozgarria da.

Hasi zinetenetik literatur arloan aldaketa anitz izan da. Zuk erran duzun bezala, argitaletxe gehiago dira gaur egun, idazle batek bere lanak kaleratu ahal izateko. Zein dira zure irudiko gabeziak?

Euskarak bide handiak egin ditu sortu garenetik, bai. Hizkuntza aberastua eta landua izan da. Beti kondatzen dut gaurko idazle batek biblioteka handia baduela, irakurgai asko badituela, hiztegiak-eta... bereziki baditu aukera asko, uste dut, euskal literaturaren mundu horretan sartzeko.

Aldakuntza hori izan da, bistan da, euskara batuaren bideak ere aberastu direlako. Baina, gizarteratze sailean arazo bat jarraitzen du izaten. Euskal munduak, bereziki Ipar Euskal Herrian, ez du halako estimu handirik idazle batentzat. Ahanzten da euskararen defentsan, edo euskara aberasten ari denak, idatziarekin baduela aurrerabide bat. Eta hori, menturaz, ez da aski baliatua.

Bada irakaskuntza, badira komunikabideak... baina, idatziak, euskararen lantzea eta aberastea ekartzen duela iruditzen zait. Bernat Etxepare berak hori kondatzen zuen bere sarrera famatu horretan.

Urtero liburu asko kaleratzen ditu elkarteak Sarako Biltzarraren karietara. Aurten berriz ere, lau liburu argitaratu dituzue. Maiatz elkartearekin egin duzuen bide luze horretan zer da zuretzat pozgarriena?

Niretzat, egin den bide horretan, idazle berri parrasta bat ere sortu izana da punttu pozgarriena. Itxaro Borda eta Aurelia Arkotxa batean pentsatzearekin aski da ikusteko. Bidean batzuek lana uzten dute, beste izen askok jarraitu dute. Orain gogora ekarriko ez ditudan beste izen asko ere badira. Aipatu daiteke, Eñaut Etxamendi batek egindako ahozko lan handia idatzira pasatzen lagundu duguna, esate baterako.

Horiek guztiak urrats nagusiak dira Ipar Euskal Herrian, zeren, azken finean, hemen ahozkotasunean geldituak gara gehienbat. Gure elkartean idatzi duten askok ez dute eskolan euskararik erabili, orduan, gehienentzat bide pertsonala izan da idaztea.

Maiatzekin «Galerna» liburua argitaratu berri duen Piarres Trounday da urrats hori egin duen horietariko bat. Urrats hori, nire ustez, eredugarria da askorentzako.

Literaturaren bilakaera hurbiletik jarraitzen duzu. Hizkuntza arloan izan den aldaketa, zure irudiko, zer-nolakoa izan da?

Hogeita hamar urte horietan, hizkuntza baten bidean, azken finean, aldaketak astiro dabiltzala kontuan hartu behar dela ikusten dut. Eman dezagun, euskara batuaren onartarazteko denbora behar da.

Eta euskara batu bat pixkanaka egiten da. Ahozkotasunaren eta idatziaren arteko oreka hori emeki-emeki lortzen ari gara. Ipar Euskal Herrian, gainera, ez dugu dekretu, edo agindu berezirik aplikatzen ahal; orduan, denbora elementu guztiz beharrezkoa da. Iparraldetik ikusita, hegoaldeko antolatzaileek, nire irudiko, ez dute beharbada gehiegi edo aski kontuan hartu errealitate hori.

Zergatik diozu hori?

Frantsesa, italiera, espainola edo alemana bezalako hizkuntzentzat literatura eraikitzeko eta, bereziki, gaurko ereduraino iristeko, lau-bost mendeko lana behar izan da. Euskal Herrian ere, nahiz eta onak garen, denbora behar dugu horretarako.

Ez da etsitzekorik. Batzuek diote, hau ez dela euskara, espainola dela, edo beste hori zuberera dela. Hori dena denborarekin urtuko da, edo batasun baten bidean sartuko da. Ez da ahaztu behar ere idazle batentzat errekurtso nagusiak badirela euskalkietan, eta beste hizkuntzetan bilakaera berdina izan da, ingelesarekin gertatu den bezala.

Literatur ingeles klasikoa edo amerikarra ikusten bada, beren balio nagusia berezitasunetan hartzen dutela ohartzen gara. Orduan ez da horretaz beldur izan behar. Nire irudiko, elkarri kasu gehiago ematea eskas dugu Euskal Herrian. Eta, beste euskalkiak ezagutzea eta ikastea pixka bat beharrezkoa da.