«Badu, Bada», euskararen plaza San Telmon kokatu da
Donostiako San Telmo museoak ekoitzi duen lehen erakusketa bitxia da oso, bisitaldi bakar batean agortzen ez den horietakoa. «Badu, Bada» proiektua -erakusketa soila baino gehiago izan nahi baitu-, euskara eta bizitza bezala, aldatzen eta zabaltzen joateko borondatearekin jaio baita.
Amaia EREÑAGA | DONOSTIA
«Euskararen egiazko misterioa iraupena da, ez jatorria». Koldo Mitxelenak aipatu zuen misterio hori izan dute ardatz «Badu, Bada» izen jostagarria duen erakusketa gauzatzerakoan -hitz joko horren atzean mezu ezkutua dago, noski: baieztapena eta baldintza, biak adieraz ditzake izenburuak-. Ibilbide luzea duen erakusketa dugu hau; izan ere, 2010ean, txukuntze lanak zirela-eta museoa itxita zegoenean, eman zituen lehen pausoak. Susana Soto San Telmoko zuzendariak atzo aipatu zuenez, «museoaren helburua euskara gure ondarea dela zabaltzea denez, gure lehen ekoizpena euskararen inguruan izatea ez da kasualitate hutsa».
Nerea Txapartegi Donostiako Kultura zinegotziaren hitzetan, gaur zabalduko den erakusketa «euskararen inguruan inoiz egin den erakusketarik zabalena eta mamitsuena» dela esan genezake. Egia esan, Joxean Muñozek eta Tipulak -Tabakalerako zuzendari ohiaren taldeak eskarmentu handia du, beste hainbat erakusketa ere diseinatu baititu- San Telmorako garatu duten proposamenak atzean lanordu ugari daudela antzematen da. Muñozen beraren eta Harkaitz Cano idazlearen gidoiarekin bidaia antzeko bat proposatzen duela esan genezake; hausnarketa egitera gonbidatzen du ikuslea, eta ikusle soil izan baino partaide bihurtzera bultzatzen dute. Erakusketa izateaz gain, espazio egokia eta iradokitzailea izan nahi du, finean, hizkuntza gutxituen ezagutza, onarpena eta promozioa ahalbidetuko duen ekintzak gauzatzeko. Hau da, «hizkuntzaren (edo hizkuntzen) inguruko interesa pizteko plaza gisa planteatzen da `Badu, Bada'».
Irekia eta dinamikoa -«erabil dezala jendeak, euskara elkarteek, hedabideek», azaldu zuen Muñozek-, «Badu, Bada» hamar gunetan banatua dago. «Post-it» edo orri txiki ugarien bitartez hainbat eragileren aipuak tartekatu dituzte ibilbidean -«gureak ez diren beste diskurtsoak sartu nahi genituen», zioen Joxean Muñozek-, eta hainbat adituren «lankidetza» ere bildu dute, kultur eragile, egile eta abarren ekarpenak batu baitituzte. Euskara, frantsesa, gaztelania eta ingelesa nahasten dira hamar pausoz osatutako ibilbide honetan, euskararen mundutik eginiko proposamen hau ez delako itxia izateko jaio, kontrakoa baizik, euskara gutxi erabili edo justu euskaratik oso urrun daudenei zuzenduta ere badago. «Ez euskaldunak bakarrik, guztiok gure herriaren ondare nagusiari buruz solastatu gaitezen nahi dugu», aipatu zuen.
Lehen gunean ahoskera eta ahotsak entzun ondoren, kodeen gunera iritsiko gara: latinezko alfabetoa, braillea, kode bitarra... «Hizkuntza bizia» eta «Euskara mundu eleanitzean» dira hurrengo urratsak. Bertan, sabaitik zintzilikaturik dauden 64 boletatik batek argia du, euskara da. Europako hizkuntzak irudikatzen dituzten bola hauetan eta ematen diren datuetan -munduan 6.000 hizkuntza inguru dago, Islandia da Europan nazio elebidun bakarra...-, hizkuntzen aniztasunaren errealitatea modu grafikoan ikusten laguntzen digute. Hainbat bitxikerien berri ere ematen dute, esaterako, «gorbata» serbokroazierako hitz batetik datorrela edo «robota», txekieratik.
«Euskararen herrian» barneratzean bertako biztanlearen profila gaztea, hiritarra eta eleanitza dela egiaztatzeaz aparte, euskararen iraupenaren kezka nagusia -gaur, lehen eta orain- behin eta berriz azaltzen zaigu. Denden errotuluak, komunikabideak, jakiak -zein etiketa gutxi dauden euskaraz -... Erakusketako gune bati izenburua «lapurtuz», hizkuntza «erabili, maitatu, ikasi, irakatsi» egin behar da.
Etxepare Institutuak munduan zehar duen sarea -38 unibertsitatetan «irakurleak» dituzte- erabiliko du erakusketa zabaltzeko. «Badu, Bada»-ren webgunea («www.badubada.com») Etxepareren webgunean txertatuta egongo da.
Bisitariak parte hartu ahal izango du guneetan, euskaltegian egon zeneko argazkiak bidaliz edo argota sortu eta bertan idatziz. Webgunea ere bisitarien edukiekin haziz eta eraldatuz joango da.
La presentación ante la prensa de la exposición «Badu, Bada» -toda una apuesta para el Museo San Telmo, que, para su primera producción propia, ha elegido un tema sustancial como el euskara- tuvo un elemento «diferenciador»: la ausencia de Blanca Urgell, la consejera en funciones de Cultura del Gobierno de Lakua. Una ausencia debida a un «desacuerdo en el formato de una rueda de prensa», como explicaba la condejala de Cultura, Nerea Txapartegi, pero que terminó con la amenaza o pataleta de Lakua de que «denuncia» o rompe el convenio de colaboración con el Museo San Telmo; o sea, que se le avisaba al Ayuntamiento de que Lakua -es decir, un Gobierno que no será el suyo- dejará de abonar a finales de año 150.000 euros pendientes del total de su aportación anual al museo, que asciende a 300.000 euros.
El problema era quiénes hablaban ante los medios. El Ayuntamiento planteaba que los patrocinadores -la Diputación de Gipuzkoa, EITB, Kutxa y Region Aquitaine y la propia Lakua-, salieran unicamente en la foto. Lakua, sin embargo, se consideraba tan organizadora como el Ayuntamiento y el Instituto Etxepare, y quería hablar. «Y en un momento se nos excluye como si no tuviéramos nada que ver con el asunto», explicaba en declaraciones a Efe el viceconsejero de Cultura, Antonio Rivera, para quien el desacuerdo es «una sucesión de actuaciones anteriores» por parte del gobierno de Bildu que les han hecho «dudar de su lealtad». Para él hay un interés del Ayuntamiento en acaparar el tema del euskara --dijo que no se trata de «una cuestión de egos», sino que estuvieron en la génesis de la exposición con el convenio firmado por Urgell y Odón Elorza, el anterior alcalde-, mientras que para Txapartegi el «afán de protagonismo» podría venir por parte de la consejera. De hecho, recordó que, finales de 2011, la viceconsejería de Política Lingüística comunicó que retiraba la aportación para la exposición «Badu Bada», a pesar de que el convenio «deja claro que ésta debe ser destinada a todas las producciones que se lleven a cabo en el museo».
Txapartegi enfatizaba la «irresponsabilidad» de Urgell ante la situación que ha creado -el nuevo Gobierno tendrá que decidir ahora si mantiene el convenio, en lo que confía la concejala-, mientras que Rivera le quitaba hierro diciendo que «no es más que un un rifi-rafe entre instituciones». A.E.
Asteartero teknologia-tresnen erakusketa izango da. Ostegunetan, bisita gidatuak bisitari ezagunekin eta hainbat hizkuntzatan (lehena Iñaki Perurena, hilaren 22an, euskaraz). Eta asteburuetan, familiei zuzenduriko tailerrak eta bestelakoak izango dira.
