Saratik Bortzirietara eta handik Malerrekara egin zuen euskararen aldeko maratoiak larunbat goizaldean. Gaupasaz sartu zen eta iluntasunak duen misterio horretan makina bat pertsonaia bitxi agertu ziren herrietan. Elizondon adibidez, kondoiz jantzitako gizona, Korrikarekin lotuta abestien bertsio bereziak sortzen zituen laguna, lasterketaren peto hori fosforitodun munstroa... Baztango herri honetan, errugbi taldekoen kantu zaharren afaria, despedida bat eta jubilatuen besta bat elkartu ziren eta giro ederra egon zen. Handik ordu gutxira, goizeko bederatzietan, nagiak atera eta herritarrak kalean ziren berriro martxari harrera egiteko.

Iñigo Iturralde zen bezperan afaria izan eta luzatu zenetako bat. Hiru kilometro osatzeko asmoa zuela erran zigun: lehena, haur kotxearekin, ikastolen alde; bigarrena Iruritako Udalekoa eta azkena lanean dabilen institutukoa. Eskualde hau gero eta euskaldunagoa dela azaldu zigun. «Lehen, kuadrillan norbaitek ez bazekien, erdaraz aritzen ginen, baina orain ez, ez dakien horrek ulertu egiten duelako». Anitz ikusten diren murrizketen kontrako pegatinekin zihoazen Iñigo eta bere senide eta lagunak.

Halere, arreta gehien bereganatzen zutenak Kalaka maskota urdina eta inguruko umeak ziren. Kalakarengana hurbildu eta galderak erantzun zizkigun mozorroaren bi zulotxoen gibeletik. Elizondon bi ikastetxe daudela jakinarazi zigun, ikastola eta San Francisco Javier eskola publikoa. Azken honetakoak ziren eurak. «Ur tanta bat da» azaldu zigun haur batek ondotik, maskota deskribatuz.

«Ikastetxean dena euskaraz egiten dugu, baina anitzek etxean erdara menperatzen dute eta hala aritzen dira kalean. 35-45 urteko gurasoen garaian, ikastolan ez baina publikoan dena erdara zen, eta horren eragina nabari da oraindik. Jende helduak etxetik euskara ezagutzen du, baina gero ez du erabiltzen». Hori aldatzea nahi dutela eta euskara mantentzeko halako ekimenak behar direla nabarmendu zuen. Imanol, Unai, Martin eta Unai haurrak gogotsu zeuden ondoan. Beroketa egina zuten Korrika txikiarekin eta kilometro bat osatu behar zuten. «Nik gehiago segitu nahi dut, baina amak ez dit uzten», aitortu zuen batek.

«Heldu da!» abisatu zuten megafoniako musika dantzagarria aditzearekin batera, eta argazkiak ateratzeari, berriketari edo egiten ari zirenari utzi eta hankei eragiteari ekin zioten denek. Kalaka ur tantak hartu zuen lehen lekukoa eta furgoneta gainetik, herriko kale ederretan barna, ez zen ikusten jende multzoaren amaiera.

Euririk ez, baina lur bustia zapalduz zeharkatu zituzten Gartzain, Irurita, Aniz, Amaiur eta Erratzu. Azken honetan, Jon Barberenak eraman zuen lekukoa eta Mikel Goñi eta Hedoi Etxarte ere ibili ziren lasterka inguru honetan. Berruetako herriak eta Arizkungo gazteek Artesiaga mendateko malda gainditu zuten haize zakar eta hotzetan, baita presoen alde korrika egin zutenek eta haur eta aita-ama andanak ere. «Nork disfrutatzen du gehien, umeek ala gurasoek?» galdetzen zuten txaloka, dantzan eta animo oihuekin malda gogor hauetan berotasuna ematen zuten furgoneteroek. «Nik uste gurasoek».

Bide bazterretan elurra zen eta euria hasi zuen. Imanol mutikoari begiak estaltzen zizkion txanoak eta halere lasterka jarraitzen zuen. «Sahara libre!» aldarrikatzen zuten banderek, lekuko eramaile batek Sortzen-Ikasbatuaz-en leihoaren maskota zeraman, bi umek marrazki bat erakusten zuten eta txaranga musikaren erritmora, batean «behera-behera-behera» egiten zuten euskalakariek, gero saltoka hasteko. Aipagarria da Pirinio alde honetan zenbat irrintzi aditu ziren. Hauetako batekin ospatu zuten aldapa bukatu zela, kosta egin baitzen errepide labain eta estu horietan aitzinatzea (hamar bat minutuko atzerapenarekin ibili ziren). Iruñerriko lagunek egin zituzten kilometro gehienak, Jarana eta Alegria peñek kasu.

Eugin, laku zabalaren parean, jendetza batu zen eta Urtasun pasata, tunel azpitik igarotzean, oihuak ugaritu eta indartu egin ziren oihartzunarekin jolasean. «Horrela babestuko dugu euskara» zioen mikroa zeraman neska gazteak, bi neska txikik lekukoa maitasunez, laztanduz nola heltzen zuten begira.