Bolognako izara zuriarekin estalitako fantasma bat hedatzen ari zaigu Europan eta guk, mamuaren aitapontekoen erraldoitasunak zurturik nonbait, begiratu baizik ez dugu egiten haren harat-honata. Eta, fantasma den heinean mehatxugarri egiten bazaigu ere, estalki zuriak itxaropenez beteriko aukeratzat harrarazten digu ezkutuko izarapekoa. Eta kezka nagusia: benetan beldurgarri ote? ez al du gure seme-alabak maindirepean jolasteko adina konfidantzarik ematen?

Adituren batek esandakoari kasu egiten bazaio, une honetan ezer gutxi bide dakigu fantasma horren izaeraz, haren eragileak ez baitu gehiegi zehaztu etorkizunean izan gogo duena. Are gehiago, aditu neoliberalen ustetan, izara zuri oraingoz orbangabeak berak erakusten du ibiltari europarraren benetako izana: askea, baketsua, askatasunaren aldekoa, guztioi irekia, demokratikoa, gizartearen eta zientziaren aurrerapenaren aldekoa, enpresaren munduan txertatua, sano(ki) lehiakorra, aukera berdinak eskaintzen dituena... eta, hori gutxi bailitzan, baita euskalduna ere gure txokotxoan.

Jakina, ez datoz lerrook europar konbergentzia unibertsitarioari buruzko kontakizunaren amaiera kontatzera, nekez balia baikenezake honelako artikulu mugatu bat kezkak agertzetik harantzago joateko. Baina, edonola ere, bidean gaudelarik, eta Bolognaren benetako haragitzea nolakoa izango den jakin ez dakigun arren, erraz ohar gintzaizkioke dagoeneko UPV delakoan konfiguratzen hasia den goi-mailako hezkuntza-sistemari, ea behingoz antzematen ditugun ezartzen ari zaigun ereduaren joera nagusiak.

Gauzak argitze aldera, eta unibertsitate guztien zinezko nortasuna, ezaugarriak eta «balioak» finkatuko dituztenak egungo lizentziaturen ondokoak (gradu ondokoak edo masterrak, alegia) izango direla sumatuz, zer hoberik UPV elebidunean datorren ikasturtean irakatsiko diren gradu ondokoei begiratu xume bat egitea baino?

Iruzkin beharrik ez duten bi parametro objektibo besterik ez dugu hona ekarriko, aski esanguratsuak biak gradu ondokoen norabideaz jabetzeko: hizkuntz eskaintzarena, batetik, eta ikastaroen kostuarena, bestetik. Ikus ditzagun!

Master ofizialen atalean, hau da, Europar Unibertsitate Eremuan ditugun lehendabiziko ikasketa egituratuenean, 2007-08 ikasturtean 42 master eskainiko dira UPVn. Horietatik, 22 gaztelania hutsez izango dira (proiektua eta tutoretzak euskaraz egiteko aukera irekitzen da batean), lau master ingeles hutsez, bi master euskara hutsez eta master bat ia osorik euskaraz. Hizkuntzatan anitzak edo iragartzen direnak honako hauek dira: hiru master hiru hizkuntzatan (gaztelaniaz edo/eta ingelesez edo/eta euskaraz), bost master gaztelaniaz edo/eta ingelesez eta beste bost master gaztelaniaz edo/eta euskaraz (haietako batean «talde bereizietan» irakatsiko dela informatzen da eta, ondorioz, ziurtaturik edo geratuko liteke euskaraz ikasi nahi dutenen taldea).

Hona iritsita, berariaz bereiztu nahi genituzke hizkuntza anitzen presentziaren kontzeptua eta eleaniztasunarena, zeren eta, ustezko hiru hizkuntzatako masterren batean gertatzen den bezala, bizpahiru kredituko euskarazko ikasgai bakar bat izanik, nekez mintza baitaiteke euskararen presentzia testimonialaren baliatze hutsetik harantzago ez doan eleaniztasunaz.

Baina oso zabala da master hibridoen kasuistika eta ez ditugu hemen aldagai guztiak aurkeztuko. Hori bai, nabarmendu dezagun masterren aipatu kopuruek ez dutela guztia argitzen, izan ere, eta adibide nabarmen bat baino ez dugu jarriko, ingeles hutsez irakatsiko diren lau masterrek 360 kredituko zama dute, (`ECTS kreditu' hauek ikasgai bat gainditzeko `balioa' dira, klaseekin, praktikekin... `ordaindu' behar diren denbora eta ahaleginen prezioa; teorian, bi lauhileko arduraldi osoko jarduera egiaztatu behar du ikasleak 60 kredituko ikasgaia gainditzeko), eta euskaraz, ordea, iragarrita dauden hiru masterrek 180 kreditukoa izango dute orotara.

Kreditu kopuruen sailkapen azkar bat eginez gero, honako hau da master ofizialetan atzeman daitekeen errealitate linguistikoa: gaztelania hutsez irakatsiko diren masterrek 1.380 kreditu izango dituzte guztira. Gaztelaniaz/ingelesez irakatsiko direnek 420 kreditu. Gaztelaniaz/ingelesez irakatsiko direnek 420 kreditu. Ingelesezkoek 360. Gaztelaniaz/euskaraz irakatsiko direnek 300 kreditu. Gaztelaniaz/ingelesez/euskaraz, 240. Eta, azkenik, euskara hutsezkoek, esan bezala, 180 bat kreditu (edo 240, euskarazko talde «bereizia» izango bide duen ikastaroa eransten bazaio).

Klaseetatik at, eta unibertsitatearen elebitasun-aldarria errespetatu nahi duen salbuespen bat edo beste kenduta, iragarri hizkuntza horietan beretan beharko dituzte ikasleek tutoretzak egin eta proiektuak burutu. (Des)proportzio berberarekin.

Masterren prezioei dagokienez, momentuz onartu gabe du Gizarte Kontseiluak kredituen «kostu ekonomikoa». Edozein modutan ere, badirudi 1.500 eurotik 5.000 eurora ibiliko direla master ofizialen matrikulak.

Beren burua finantziatu behar duten `Titulu propioak' izeneko gradu ondokoen atalean gauzak ez dira gehiegi aldatzen.

Prezioez den bezainbatean, ikastaro merkeena 1.200 eurokoa bada ere, 12 ikastaro besterik ez dago 2.000 euro baino gutxiago kobratuko dutenak. Beste guztiak garestiagoak dira: 2.000-2.900 euro bitartekoak, 7 ikastaro; 3.000-4.000 euro bitartean, 13; 5.850-6.000 euro bitartean, bi; eta 11.500 euroko ikastaro bat.

Horietatik guztietatik bi (2) baino ez dira euskara hutsez eskaintzen, 31na krediturekin eta, prezioaren aldetik, zerrenda merkeenean kokatuak. Hirugarren batek gaztelaniaz/euskaraz eskaintzen du kredituen herena. Gainerako guztiak, 1.550 bat kreditu bete arte, gaztelaniaz eskaintzen dira.

Honainoko argazkia osatzeko eta, aldi berean, dauden kontrasteak nabarmenarazteko, bi datu eta hiruzpalau galdera. Datuak: 2006-07 ikasturtean UPVn lehen matrikula egin zuten ikasleen %45 euskaraz ikastera etorri zen. Halaber, denbora osoko arduraldia duten irakasleen %35 euskaraz irakasteko gai da.

Eta galderak. Bat: berez eta mirakuluz aldatuko ote dira hizkuntz «joera» horiek Bologna bidean? Bi: «nagusiki euskarazko gaitasun linguistikoa duten irakasleen faltagatik» gertatzen ote da desproposito glotofagiko hau? Eta krematistikoa hirugarrena: zein poltsikok ordaindu ahal izango du gradu ondokorik europar konbergentzi prozesu liberalizatzailea burutu eta bankuko kredituen interesek gora egin dezatenean?