Desagertzeko bokazioz sortu bazen ere, ibiliaren ibiliaz hamar urte bete berri ditu Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak. Desagertzeko bokazioz diogu bai, Londresen ingelesaren normalizazioa galdegitea, edota Madrilen gaztelerarena aldarrikatzea ulergaitza den gisa, Euskal Herrian ere hala beharko luke. Tamalez, ez da horrela.

Ibilbide luze eta oparoa izan du Kontseiluak eta urte hauetan guztietan ereindako lanak fruitu ugariak eman ditu. Zoritxarrez, ordea, euskararentzat erakunde hau premia-premiazkoa da.

Egunotan hamar urteak ospatzeko lanetan erabat mugilduta dago Kontseilua, baina aurrera begira, «Bai euskarari»tik «Bai euskaraz»era salto egitera eraman nahi du euskal jendartea. Gu, jauzi honen nondik norako eta zergatiak ulertzeko, atzera begira jarri gara, eta horretarako, 1995. urtean eginen dugu lehenengo geldialdia .

Urte horretan eman zituen Kontseiluak lehen urratsak, Egunkaria Sortzen elkartearen bileretan, hain zuzen ere. Bertan, euskararen egoeraz kezkaturik, gogoetak egiteko, eta iritziak trukatzeko baliagarria izan zitekeen foro edo topagune baten beharra agertu zen. Bilkura eta mintegi ugariren ostean, erabakia argia zen: euskalgintzaren inda-rrak kohesionatu, eta euskararen normalizazioan jauzi kualitatiboa eragitea ezinbestekoa zen.

1995. urtea atzean utzi, eta euskalgintzako hainbat lagun asmo horri forma ematen aritu ziren gau eta egun. Horren erakusle finena, 1997ko martxoan «Euskararen Unibertsoa» lelopean Donostian egin ziren jardunaldiak izan ziren. Euskararen geroa hizpide izan zuten han bildutako 400 eragileek, eta jardunaldia bukatzerako, bazen enkargu garrantzitsu bezain berezi bat: Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua sortzeko agindua.

Bederatzi hilabete nahikoak izan ziren amets izandakoa egia bilkatazeko, eta 1997ko abenduaren 6an, Durangoko Historia Museoan, Kontseiluak argia ikusi zuen.

Gizarte erakundeen bilgunea

Euskarak garapen osoa izatea helburu duten gizarte erakundeen bilgune gisa jaio zen; hamaika jatorri, iritzi eta lan eremutako eragileak biltzeko xedez. Gainera, bere indarra, horretan datzala ziur dira Kontseiluko kideak. Haien aburuz, euskararen normalizaziorako beharrezko lankidetza bere baitan duen batasun horretatik zabaltzen baitio gizarteari.

Hasiera guztiak bezalaxe, Kontseiluarena ere ez zen samurra izan. Hiru langilerekin hasi zuen ibilbidea, apenas aurrekonturik gabe, baina kemena eta adorea une oro izan ditu bidelagun, eta euskalgintzaren muina eratzeraino iritsi da.

Euskararen normalizazio prozesua areagotzea da Kontseiluaren eginkizuna, eta lan horretan bi jardunbide nagusi ditu: euskalgintzako erakundeen artean kohesioa bultzatzea eta indarrak artikulatzea, batetik, eta gizarte eragileak, indar ekonomikoak eta alderdi politikoak hizkuntz normalizazio proiektuetan inplikaraztea, bestetik.

Euskararen normalizazio prozesuan aurrera egiteko ikuspegian ugariak izan dira egindako hausnarketak, lanak eta protestak. Goazen bada, denboran atzera egitera eta hamar urteko ibilbide horretako oroitzapenak freskatzera.

Lehenengo geltokia: Bai Euskarari kanpaina. Nork ez du gogoan euskararen alde egindako ekimen handi hura?

Euskarari baietz ozen eta argi esan zioten 123.000 herritarrek 1998ko abenduaren 26 hartan, inoiz euskararen alde egindako ekimenik handienean. Euskal Herriko bost estadio nagusiak (Bilboko San Mames, Donostiako Anoeta, Gasteizko Mendizorrotza, Iruñeko Sadar eta Angeluko estadioa) izan zituen agertoki eta euskararen aldeko irudi esanguratsuena bilakatu zen ekimen hura.

Urtebete baino ez zuen Kontseiluak, eta milaka eta milaka lagunen babesa jaso zuen; hala bere jarduna Euskal Herri osoan ezagutzera eman zuen.

Estadioetan egindako ekimenak esangura berezia lortu bazuen ere, ez da izan Kontseiluak bere 10 urteko ibilbidean euskararen normalizazioaren alde egin duen ekimen bakarra, ezta gutxiago ere.

Euskal Herriko hamar alderdi politikoen babesa jaso zuen jaio eta berehala; Euskararen Normalizaziorako Konpromiso Politikoa agiria izenpetu zuten. 1999. urtean Lanordu bat euskararen alde kanpaina abiatu eta milaka herritarrek euskararen alde lanordu bat eman zuten.

Bai Euskarari akordioa, Ziurtagiria...

Atzera begira jarrita, Bai Euskarari akordioa ahantzi ezin dugun elementua dugu. Akordio hau Kontseiluaren ekimenez hasitako konpromiso prozesu osoaren abiapuntua izan da. Bertara bildutako gizarte eragileek euskararen etorkizuna ziurtatzeko borondatea azaldu eta euskarak garapen osoa izan dezan abiatutako prozesuan parte hartzeko hitza eman zuten.

1998ko abenduan egin zen lehenengo sinatze ekitaldia, Iruñean, eta 22 gizarte eragile izan ziren izenpetze horretan aitzindari, eta Akordioaren eta konpromiso prozesuaren sustatzaile izateko prestutasuna adierazi zuten. Gerora etorri ziren Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako sinatze ekitaldiak, Euskal Konfederazioarekin batera bideraturako lanean. 2000ko otsailerako 900 baino gehiago ziren Bai Euskarari akordioa izenpetu zuten eragileak.

Eragile andanaren babesa jaso ostean, Bai Euskarari akordioaren Plan Estrategikoari ekiteko lanean murgildu zen Kontseilua. Euskararen normalizazioa euskal hiztunen arazoa soilik ez dela ulertuta, gizarte osoa euskararen aldeko neurriak hartzera eramango zuen prozesua izan zen honakoa.

Hogeita hiru sektoretan banatuta, akordioa sinatu zuten eragileak izan ziren Plan Estrategikoa gauzatu zutenak. Ondoren, eragile bakoitzak, bere egoeraren eta baliabideen arabera, gomendatutako neurrietatik zeintzuk aplikatuko zituen erabaki eta horiek betetzeko konpromisoak hartu zituen.

Kontseiluak ordea, prozesu horren jarraipena eta ebaluazioa egiteari ekin zion, horretarako Bai Euskarari Ziurtagiria sortu zuen. Euskararen normalizazioaren aldeko neurriak garatzen ari direla egiaztatzen du ziurtagiri horrek. Jasotzen dutenei egindako ahalegina aitortzen die, eta aldi berean konpromiso hori jende aurrean erakusteko bereizgarria ematen die. Lan-mundua euskalduntzeko tresna hau dagoeneko 1.500 enpresatara iritsi da.

Enpresa, saltoki eta entitateez haratago, herrietan ere, Bai Euskarari Akordioak izan du isla. Tokian tokiko euskalgintza zein gizarte eragileekin eta udalekin batera herri mailako konpromiso prozesuak abiarazi ditu. Horren lekuko da, Tafallan, Amurrion, Uztaritzen, Basaurin edota Donostian egindako lana. Poliki-poliki, eta urteen poderioz, Euskal Herriko lurralde guztietako 120 herritara hedatu da Bai Euskarari Akordioa.

Euskalgintzaren Plan Estrategikoa ere hamar urteotako ibilbildean aintzat hartzeko afera ere bada. Euskararen gizarte erakundeek elkarrekin egiten duten hausnarketa prozesua da, eta helburua normalizazio prozesua azkartzeko dauden erronka nagusiak identifikatzea eta horiei aurre egiteko neurriak abian jartzea da.

Hamar urte eta gero, ez du etsiko

Hamar urte joan dira euskararen normalizazioan. Kontseiluak egin duen lana ez da makala eta erreportaje honetan egindako lanaren zertzelada batzuk besterik ez dira bildu. Euskarak ordea, ez du oraindik nahikoa.

1998ko abenduaren 26 hartan, milaka eta milaka herritarren aldarriak bost estadioetako mugak gainditu, eta Euskal Herrian osora zabaldu zen. Baita aldarri horri doinua jarri zion abestia ere: «Behin betiko, behin betiko, sinple bezain tinko, ez dugu etsiko!! Behin betiko, behin betiko, sinple bezain tinko, Euskaraz eta kitto!!».

Gaur, hainbat urteren buruan, aldarrikapen horrek zoritxarrez ez du gaurkotasunik galdu; garai hartan Kontseiluak martxan jarri nahi zuen legea, Euskaraz Euskal Herrian, oraindik ere ez baita errealitate bilakatu. Lan izugarria dago oraindik egiteko baina Kontseiluak ez du etsiko.

Egunotan hamargarren urteurrenaren ospakizunetan murgilduta dago erabat, baina zereginak ez ditu bazterrean utziko eta jauzi bat emateko prest da. Bai Euskarari-k adierazten duen euskararekiko atxikimendua eta aldekotasuna bidelagun, euskal jendartea Euskaraz Bai ozen esatera eraman nahi du. Sinple bezain tinko.