Amak beti esan dit entzun txarrekoa nintzela txikitan, kosta egiten zitzaidala esanekoa izatea. Zerbait agintzen zidanean ez entzunarena egiten nuela gehienetan. Ez nuela gustuko men egitea. Eta errebeldia puntu horri eutsi diot bizitza osoan. Bada hala ere gauza bat amari ondo baino hobeto ikasi niona, egia esaten. Kosta egin zait beti gezurra esatea, eta okerrena dena, esaten dudanean nabaritu egiten zait. Pankartarena gertatu zitzaidana arte.

Artean gazteak eta berdeak ginelarik, derrigorrezko soldaduzkaren kontra egitea egokitu zitzaigun garai hartako gazteoi. Intsumiso bihurtu ginen. Eta bagenuen ohitura herri guztia gure pankarta horiekin betetzeko, horia baitzen intsumisioaren kolorea. Gutariko lau kartzelan zeudela eta pankarta handi-handiak egin genituen egoera hura salatzeko. Gure asmoa zen elizako hormetatik behera eskegitzea, hantxe herri guztiak ikusteko moduan egongo baitziren. Zein toki aproposago horretarako elizako hormatzarrak baino.

Baina elizatik behera pankarta botatzea ez zen lan xamurra. Lehenik eta behin elizapean zegoen burdinazko hesi handi bat gainetik pasatu behar genuen. Atea izan bazuen hesiak, baina oso gutxitan zabaltzen zuten. Hesia beldurgarria zen benetan, burdinazko lantza puntadun batzuekin. Hura gainetik pasatzea arriskutsua zen, deskuidoa izan eta edozer gertatzeko moduan. Bada pankarta jarri behar genuen bakoitzean hesi hori zeharkatu behar genuen gure osasuna arriskuan jarriz.

Lagun bat eta biok ginen egun hartan pankarta jartzeko arduradunak. Eta ohi bezala hesia zegoen tokira hurreratu ginen. Inoiz baino beldurgarriagoa ematen zuen hesiak egun hartan. Horretan geundela, amaren txikitako irakaspena hartu nuen gogoan, beti ere egia esatea dela onena. Eta oso-osorik otu zitzaigun hobe genuela hesia gainetik pasatu baino apaizari baimena eskatzea. Pankarta jartzeko baimena eskatuko genion apaizari eta hark hesiko atea zabalduko zigun. Akabo gure estuasunak.

Biharamonean hantxe ikusi genuen apaiza kalean. Modu onean hurreratu gintzaizkion eta berarekin berba egin nahi genuela esan. Apaizak baietz. Gure inozentzia guztiarekin ea hesiko atea mesedez zabalduko zigun galdetu genion, pankarta horia bertatik eskegi behar genuela eta. Apaizaren erantzuna ez dut sekula ere ahaztuko. Esan zigun: «Baimena eskatzen badidazue, ezetz esan behar dizuet. Bada ez eskatu baimenik». Esan nahi zigun behin pankarta jarrita berak ez zuela kenduko, ezikusiarena egingo zuela, baina hori dela gauza bat eta oso bestelakoa dela berak guri baimena ematea.

Gauzak horrela, eskilaratxoa hartu eta han joan ginen enegarrenean laguna eta biok hesia gainetik pasatzera. Pankarta jarri genuen eta hantxe egon zen egun batzuetan. Baina esan bezala ez dut ahaztuko apaizaren esaldi hura. Egia esan behar da, bai, baina jakin behar da momentua aukeratzen.