Iñigo Muguruza: «`Haikua' sintesiaren paradigma da»
Bina bizkaitar eta gipuzkoarrek eta lapurtar batek osatzen du egun Sagarroi taldea. Hamar urte betetzear, Joxe Ripiauri segida eman zion taldeak bosgarren lana plazaratu berri du, «Haikua», horretarako zigilu propioa sortuta. Berrikuntzak ere badakartza lanak, oso-osorik akustikoa izateaz gain, hamazazpi silaba hutsez osaturiko haikuak baitira hitz guztiak.
Anartz BILBAO | DONOSTIA
Hamar urte betetzear da Sagarroi taldea, eta bosgarren lana, «Haikua», aurkeztu berri du, zigilu propioa sortu eta autoekoizpenean emana. Izan ere, eta taldekideen esanetan, «izan genuen aukera zigiluren batean ateratzeko, baina gure artean hitz egin ostean ardura guztia gure gain hartzea erabaki genuen».
Lana hamahiru kantaz osaturik dago eta bi ezaugarri berri ditu, Iñigo Muguruza musikariaren arabera. «Lehena, akustikoa izatea, eta hitz guztiak `haikuak' direla bigarrena -japonieraz jaiku ahoskatuta-». Haikuak hamazazpi silabekin osatutako bertso forma laburrak dira, eta jatorriz japoniarrak diren arren, egun hizkuntza gehienetan sortzen dira eta idazle frankok landu dituzte, Mario Benedetti, Julio Cortazar edo Juan Kruz Igarabidek, kasu. Sagarroiren diskoko haikuok Karmele Jaio idazleak eta Iñigo Muguruza berak sortuak dira. Gitarra akustikoa jo eta kantatzen duen musikariaz gain, Miren Gaztañaga (ahotsean), Carlos Zubikoa (baxuan), Asier Ituarte (tronboian eta teklatuetan) eta Iban Larrebourek (baterian) osatzen dute taldea. Bizkaitar eta gipuzkoar bina eta lapurtar bat beraz, boskotean.
Amallok, seigarren taldekideak, fin azaldu bezala, lana otsaila eta martxoa artean Andoaingo Garate estudioetan grabatu zuten Kaki Arkarazorekin, eta masterizazioaz Jonan Ordorika arduratu zen Azkarateko Mamian. Okene Abregok (Inoreneroni) egina da artelana eta Galder Izagirrek egin ditu argazkiak. Musikarien arteko lotura estua beraz, irudiari dagokionez ere. Diskoa Ander Odriozola ondarroarraren bideoklipak osatzen du Laboari eskainitako diskoa.
Natura eta sentimenduak
Haikuak berez eta tradizioz, natura eta sentimenduen inguruan osatuak dira, eta Sagarroik alde soziala eta egunerokotasuna erantsi die. Antzezlea den aldetik, Miren Gaztañagak hitz bat interpretatzeko tartea ere hartu du «Ariman kea» kantuan. Isabel Coixeten «Cosas que nunca te dije» pelikularen sanpler bat ere jasotzen du lanak. Hamahiru abestien artean, bada bat, «Bread and roses», australiar herri kanta batean oinarritutakoa, lanaren aberasgarri. Hitzak gainera, ingelesera, frantsesera, katalanera, gaztelaniara, japonierara eta errusierara itzuliak daude, taldeak bere ibilbidean aurkitu dituen herriak direla-eta.
Aurkezpen bira ere prest da bihar bertan Ondarroako Kafe Antzokian abiatzeko -ETB3k grabatu eta Internetez ere zuzenean jarraitu ahal izango da kontzertua-. Etzi, Baigorriko Nafarroaren Egunean izango dira eta aurrerago Paris, Madril edo Kataluniara ere joko dute.
«Bira ez da akustikoa izango, eta diskoa baino festiboagoa izango da», Muguruzak argitu digunez. Baina taldeak egitasmo bat darabil buruan, «moldaketak egin eta kontzertu akustikoak jotzeko, udazken edo negu partean, areto itxietan», Amallo eta Ituarteren hitzetan. «Ikusiko dugu, gero taldeko batzuk -ondarroarrak edo?- hurrengo diskoa elektronikoa egin nahi dute-eta» dio Muguruzak barrez.
Atzera joz, abendu partean Moskun aritu zen taldea, Errusian, eta Irungo Mosku auzoan bukatu zuten biratxoa, taldearentzat esperientzia emankor eta atsegina izan dena. Gainera, lan berriko pare bat kantu zuzenean jo eta entseguak egiteko ere baliatu zuten bira. Jakinminez, hotzari eta errusiar publikoari buruz itaundu, eta aho batez erantzun digute: «Harrigarria egin zitzaigun lehen lerroan egoteko beldurrik gabe zuten dantza grina ikustea, azken zuzenekoan taldearekin batera oholtza gainean amaitzeraino». Gainera, dio Ituartek, «lehen aretoa Plaza Gorriaren ondoan zegoen, eta iraganean KGBko ziega izana omen zen», esan zietenez. Musika alde batera utzita, bertako metroa ezagutzeko gomendatu digu Muguruzak.
Bilakaera
Diskora bueltatuta, «Sagarroik pauso bat aurrera eman eta estiloz bereziki aldatzen ez duen arren, festa giroko doinuez gain, lan berriak sorpresa eragingo du», argitu du Larrebourek. Azken finean, haikuek baldintzatu dute soinuaren aldaketa ere. Muguruzaren hitzetan, «batzuei arraroa egin zaie horren hitz gutxi entzutea, hamazazpi silaba baino ez, baina egin, egin daiteke. Ez dut besterik ezagutzen eta uste dut haikuekin egiten den lehen diskoa dela, nahiz eta antzeko gauzak egin diren, Laboaren kantuak kasu». Haikua, «interesgarria iruditzen zait sintesiaren paradigma delako. Hiru esalditan, lehenak bost silaba, hurrengoak zazpi eta azkenak berriro bost; oso zaila da zerbait esatea eta oso interesgarria da».
Eta hitzen muga horrek, hartu du haria Ituartek, «disko akustikoa egitea ekarri du, espiritua eman dio eta horregatik aukeratu dugu itxuraz sinplea, soila egitea». Gaztañagaren esanetan ere, «hitzek zerikusi zuzena dute musikaren bilakaeran eta eta beste izaera bat eman die kantuei». Oroimenari eraginda, «esango nuke lan hau soinu aldetik ez, baina kontzeptu edo espiritu aldetik, soiltasun horretatik, oso `ripiau' dela. Niri «Paradisu Zinema»ko abesti batzuk gogorarazten dizkit», bukatu du Ituartek, Muguruzak lagunduta: «Bai, reggae eta ska erritmo geldo batzuk...».
Aspaldi utzi zuen Sagarroik hasierako hardcorea atzean. «Joxe Ripiaun nengoela, kantu gogorragoak egiteko gogoa nuela eta, irteera gisa kasete batean grabatzen nituen kantak, gero lehen diskoa izango zena», azaldu du familia dela-eta -bi alabatxo ditu- konposatzea gogorragoa egin zaion Muguruzak. Eta Miren ere gero eta gusturago dabil kantari. «Zeure lekua aurkitzen ikasi eta poliki poliki gustura egon eta zerbait eskaintzea da kontua». Agurtzeko, «gure bilakaera izan dugu eta etorkizunean ere, auskalo, disko elektronikoarekin zer gertatuko den» bota digute, adar jotzaile.
Después de vivir largo tiempo en Bizkaia, buena parte de él en Gueñes, aunque con la obligación de desplazarse hasta Irun para impartir clases en su conservatorio, hace año y medio Iñigo Muguruza partió de nuevo para su lugar de nacimiento, Irun, pero esta vez para quedarse, en parte motivado por la educación futura de sus dos hijas. Atrás dejaba una larga historia de pasiones activas por el mundo del cine («no, ya no cojo la cámara ni estoy con el ordenador; ahora sólo veo cine, todo lo que puedo») y tres intensos años de estudio de magisterio musical («envío un recuerdo a mis compañeros de clase»), que le han valido un título del que todavía no ha necesitado echar mano. Experiencias creativas y humanas, incluidas las familiares, que han dado pulso a «Haikua», un disco de paisajes, preciosista, con una envoltura delicada, espaciosa... El sonido es multicolor en blanco y negro, como el cuadernillo, con fotos preciosistas, observantes, curiosas, de Izagirre (Dut).
Dos circunstancias delimitan «Haikua», su carácter acústico y la métrica de las letras, siempre diecisiete sílabas distribuidas entre una línea de cinco, una de siete y otra de cinco. La temática de éstas conforma el entorno, pues, en rigor, se debe escribir sobre temas de la naturaleza, las estaciones del año, las emociones, los sentimientos... Así que nos hallamos ante una forma de poesía, que, en el caso de Sagarroi, también toma algunos elementos de lo urbano.
Muguruza opta por el vaivén entre lo dinámico y el preciosismo de la calma. Demuestra que se puede ser elocuente, desenfadado y tener delicadeza, sensibilidad y buen gusto. De tal forma que «Berandu da oraindik» ofrece serenidad, melancolía positiva y una línea de trombón seductora, como ocurre en «Bread and roses», canción australiana tradicional versioneada, entre otros, por Tom Waits, o en «Basabelarra», sinuosa, juguetona, cálida con el trombón robando los claroscuros de la tarde, la sección rítmica matizando detalles. Un gran momento prolongado por la notable ambientación de «Ariman kea», sin prisa, elegante, de cuello alto, percepciones que llegan de nuevo al sonar «Elur malutak», vestida negro y con una extraordinaria banda de músicos detrás. Carlos Zubikoa toca el bajo, comenzó tomando clases del propio Muguruza y diez años después es todo un creativo del bajo. Asier Ituarte es el chico del trombón. Es músico de formación académica y un arreglista excepcional. Miren Gaztañaga es la seductora voz, proviene del teatro y coincidió con Iñigo representando «Ezekiel». Y no se ha acabado todo, porque resta el trabajo de Iban Larreboure a la batería, músico de Urruña, y la acústica de Muguruza, en un reto de artista inconformista y de largo recorrido, además de aportar un puñado de composiciones brillantes, de talento natural y cerebro caudaloso. Y restan por sonar «Herriko plazan» y «Negarrez», que también son de las distendidas, de las que te dejan con el alma bailando entre el negro y el blanco; la primera sutilmente festiva, la segunda fascinante por textura y detalles, como la incorporación de las teclas.
Pablo CABEZA
Lan hau, «soinu aldetik ez, baina kontzeptu edo espiritu aldetik, soiltasun horrekin, oso `ripiau' da eta `Paradisu Zinema'ko abesti batzuk gogorarazten dizkit, reggae eta ska erritmo geldoekin».
Haikuaren bitartez, «hiru esaldi laburretan, lehenak bost silaba, bigarrenak zazpi eta azkenak berriro ere bost, eta hamazazpi silaba hutsez oso zaila da zerbait esatea, oso oso interesgarria ordea».
