Agiñako lepotik abiatzen da ibilbidea, errepide ondoan goraka hasten den pista zabaletik. Bertan, gune honetan aurki daitezkeen historiaurreko aztarnei buruzko argibide-taula eta trikuharri bat daude. Aurrera jarraituta, Aita Donostiaren omenezko aldarea eta Oteizaren eskultura biltzen dituen zelaigunea dago, bidearen gainaldean. Pistak beheraka segitzen du Ikatzulo deitzen dioten bidegurutzeraino. Iturri bat eta atseden lekua daude. Mahaia dagoen eremuan beheranzko bidea hartu behar da, Zala auzoko baserrietara iritsiz. Behin horiek pasata, bidea errekarekin elkartzen da. Olazar deituriko puntu horretan, burdinola bat zegoen, Goizuetakoarekin batean Nafarroako zaharrena izan daitekeena. Errekaren ondotik segitzen du bideak pistara iritsi arte. Biurrana auzoa da hau, eta ezkerretara hartu behar da. Hemendik aitzinera ibilbidea laua edo zelaia izanen da.

Antzinako burdinolak

Herrigunean, Zabaleta dorrea eta Zubigainekoa dantzatzen den ingurua ikus daitezke. Antoiu kalean, izen bereko ostatua burdinola zen, eta espiak, ur bidea eta anteparak mantentzen dira. Kale berean dago Lanz aroztegia, burdina lantzen duen eskulangilearen lantegia. Behin herria gurutzatuta, osasun etxearen eskuinaldetik doan bidea hartu behar da, landa eta baratzeak zeharkatuz, industrialdera iritsi arte. Bekarrota izenez ezagutzen da inguru hori. Antzina burdinola bat zegoen, gaur egun etxebizitza bat dena. Hemen errepidera ateratzen da ibilbidea, baseliza pasata dagoen pistaraino. Lesakako Zubira doa pista, eta inguru honetan ere burdinola izandako eraikin bat dago. Errepidearen eskuinetara hotela eta beste aldera kamioientzako aparkalekua daude. Azken hori gurutzatuz, lehenago trenbidea zen pista hartu behar da. Bidasoa ibaiaren ondotik doa eta ezkerraldean baserria ikusi arte, bertatik jarraitu behar da. Baserri horren ezkerraldeko bidea hartuz, gorantz segitzen du ibilbideak. Eskuinaldera doan lehenengo bidea hartu behar da, Baldrun izeneko gunera iritsi arte. Bidegurutzean, ezkerretara jo behar da, eta gora jarraitu. Bidearen ezkerraldean dagoen ur biltegira iristean, haren ondoan historiaurreko aztarnak bisita daitezke: tumulu bat dago. Inguru hori Alasta izenez ezagutzen da. Hurrengo bidegurutzean, Agiñara iristeko bide luzeena baina aldapa gutxien duena hartu behar da, eskuinera doana, hain zuzen. Illasmendi iparraldetik inguratuz, Gardeleko bagoetara iristen da. Atseden lekua, iturria eta taula panoramiko bat daude bertan, baita historiaurreko aztarnak ere. Bertan atseden hartuta, zementuzko pista gurutzatu eta belarrean gora doan bidea hartu behar da, ehiztarien txabola alde batera utzi eta ehiza gunera iritsi arte. Gorantz segitu eta basoa zeharkatuta, zelaigune ireki batera heltzen da, Agiñako lepora. Goialdean, kaskoa ikusten da eta parean Aiako Harria. Hogeiren bat harrespil edo baratze daude bertan. Zelaigunea zeharkatuz errepidera jaitsita amaitzen da ibilaldia. Gogorik izanez gero, Agiña kaskora igo daiteke. Bertan, harresi baten aztarnak atzeman daitezke. Oraingoz ez da ikerketa sakonik egin, baina zenbait adituren ustez, Burdin Aroko herrixka batenak izan daitezke. Gerra zibileko bunker bat ere badago. Halere, ikusgarriena ikuspegia da, taula panoramiko baten bidez azalduta dagoena: Pirinioak eta itsasoa ikusten dira zerumugan, eta hurbilago, Larrun, Harritxuri edo Atxuria, Mendaur, Bianditz, Ekaitza... eta berez txundigarriak izanda hurbiletik zirraragarriak diren Kopakarri eta Aiako Harria.

Historiaurreko estazioak

Aurreko ibilbidean aipaturiko Ikatzulotik, bertze ibilbide bat egin daiteke, Agiña eta Bianditz historiaurre gunea bisitatzeko aproposa. Iturritik abiatuz, zuzen gorantz doan pista hartu behar da Pagolleta gainera iritsi arte. Bertako ehiztari txabolatik hurbil, trikuharri bat dago. Eskuinerantz, mendi lepoa segituz eta kasko ezberdinak pasata, Burnaiziko txabolara iristen da. Goialdean dagoen Bianditz kaskora igota, mendi horren lepoa segituz zelai batera iris daiteke. Bide guztian zehar daude harrespilak, baina bertakoak dira nabarmenenak. Beherantz jarraitzen du bideak, Errenga mendi aldera, baina eskuinetara hartu behar da Domiko urtegira jaisteko. Hori inguratzen duen pista segituz, Ikatzulora itzultzen da.

LESAKA