«Euskararen Institutua sortzea ona da, Nafarroako agintariek euskararen egoera aldatzeko beharra sumatu dutelako; hala ere, hizkuntza-politikak Nafarroan dituen hutsuneak oso handiak dira eta euskararen normalizazioak aurrera egiteko hizkuntza politika errotik aldatu beharra dago». Hori adierazi zuen atzo Xabier Mendiguren Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko idazkari nagusiak.

Mendigurenek aipatu zuen «Institutuaren helburuak interesgarriak» direla, gai garrantzitsu batzuk aipatu dituelako eta «arduradunaren aldaketa» izan delako. «Guk uste dugu Nafarroako hizkuntza politika errotik aldatu behar dela, eta horretarako Euskararen Institutua pauso bat izan daiteke. Arretaz begiratuz gero, horrek pentsarazten digu orain arte hizkuntzarekiko egon den beligerantzia lasaituko dela eta hori positiboa da», esan zuen idazkari nagusiak.

Hala ere, Mendigurenek Euskararen Institutuak «orain arteko politika desegokiak eta estrukturalak izan diren gaiak mantendu» dituela nabarmendu zuen, eta Gobernuaren politika horiek zerrendatu zituen. «Corpus juridiko desegokiak, administrazioa euskalduntzeko borondaterik eza, elkarlanerako gunerik eza, euskaraz idazteko legezko debekua, euskalgintzaren marginazioa, baliabide eskasia, unibertsitatea eta lanbide heziketaren lehengo egoerari eustea eta hizkuntza politika eraginkor baten falta».

Legediaren kontraesana

Euskararen Kontseiluaren idazkari nagusiak Euskararen Institutuaren helburu orokorra betetzea «ezinezkoa» dela nabarmendu zuen. «Institutuaren helburua herritarrek euskaraz hitz egiteko duten eskubidea bermatzea da, baina 1986ko Ley del Vascuencek helburu hori betetzea eragozten du, euskararen ezagutza eta erabilera lurraldearen zati handi batean debekatzen duelako. Beraz, insitutoaren helburuak eta bitartekoak ezkondu ezinak dira».

Mendigurenen arabera, beharrezkoa da Nafarroan euskarak daukan estatusa aldatzea. «Nafarroan dagoen corpus juridikoak ez dio Euskararen Institutuari helburuak betetzeko aukerarik ematen, euskara ez delako ofiziala lurraldearen zati handi batean. Euskararen estatusaren desegokitasunak euskararen normalizazioari mugak jartzen dizkio».

Xabier Mendigurenek gogorarazi zuen Euskararen Institutuaren eginkizuna «bakarrik aholkuak ematea» izango dela. «Institutuaren ebazpenak ez dira lotesleak izango, eta horrela zaila izango da transbertsalitatea lortzea. Kasu honetan Nafarroako agintarien jokaera honakoa izango dela uste dugu: entzun bai, baina bete ez».

Horren harira, gogorarazi zuen Nafarroako Gobernuak Europatik euskararen egoera hobetzeko aholkuak eman zizkiotenean hartu zuen jarrera. «Hau lehenago gertatu da Europatik Nafarroara iritsi diren gomendioekin. Gogoan izan Europar Batasunak Nafarroari euskararen egoera hobetzeko gomendioak egin zizkiola, eta ikusi dugu ez zaiela jaramonik egin. Orain berriro horrelako zerbait errepikatzeko arriskua dagoela ikusten dugu», aipatu zuen. Euskararen Kontseiluko idazkari nagusiaren aburuz, «euskarak behar bezala funtzionatzeko Lehendakaritza orde bat behar du».

Mendigurenek, alde horretatik, nabarmendu nahi izan zuen ere euskara Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza edo Kultura sailan kokatzen baldin bada, zaila izango dela «transbertsalitatea» lortzea, eta gaineratu du hor kokatuz gero beti arazoak izango direla «euskararen politika egokia» egiteko.