Ameriketako xarmaz, umorez eta errealitateari buruzko gogoetaz beteta dator Xolaren istorio berria
Bernardo Atxagak aspaldi sortutako pertsonaia maitatuaren azken abentura aurkeztu du. Xolak harro erraten du txakur librea dela, baina Ameriketako izebak erakutsiko dio gauzak ez direla uste bezalakoak.
Maider IANTZI | DONOSTIA
Ikusmin handia piztu zuen atzo Xolaren saileko laugarren liburuak, «Xola eta Ameriketako izeba» izenekoak, Mikel Valverdek marraztutako txakurtxoa jende anitzek maite duen seinale. Istorio honetan ere ez da falta umorerik eta errealitatearen gaineko hausnarketarik, haur literaturan nagusi den fantasiaren aitzinean errealismoaren aldeko hautua egiten baitu Bernardo Atxagak, anitzez aberatsagoa delakoan. «Gidatzen zoazela, nahi baduzu bat-batean kristala ikusten duzu bere orbanekin, baina normalean atzean dagoenari egiten diozu so: paisaiari. Hori da pertsonaiak egiten duen lana; marrazkia bide bat da atzean dagoena ikusteko», azaldu zuen.
Idazle asteasuarrak Rafael Sanchez Ferlosioren hitzekin ekin zion aurkezpenari. Honek zioen josi eta josi egiten zuela, ez orain jertse bat edo gero galtza batzuk eginen zituela erabakiz; bere ideia bakarra jostea zen, eta horretan segitzea. Atxagak ere sarri jostun gisa ikusten du bere burua: bere ideia idaztea da. Batzuetan poema bat ateratzen da, bertzetan nobela baten hasiera, gerta liteke deus ez sortzea ere.
Badira sei-zortzi urte Atxagak ipuin honen lehenbiziko bertsioa idatzi zuela, baina teknikoki egokia iruditu arren, ez zen betiko Xola eta baztertu egin zuen. «Doinu bat gogoan duzunean eta kantatzen hasi eta barruan duzuna ateratzen ez zaizunean bezala izan zen. Tartean `Xola eta Angelito' idatzi nuen, eta gero Ameriketara joan nintzen. Egun batean, cow boy bat ikusi nuen txapel txuri eta guzti, eta osagai hau lehengo bertsioan sartuz gero agian bidea egon zitekeela pentsatu nuen. Beste bertsio bat egin nuen, eta oso pozik nago».
Aurreiritziek dakartena
«Xola eta Ameriketako izeba» ipuinean pertsona batekiko aurreiritziak izatean zer gertatzen den azaltzen da. Izebaren bisitarekin etxea infernu bilakatuko zaiola uste du txakurrak, baina gero zein da bietan buruan zituen estereotipoetara hobekien egokitzen dena? Zein da matxistena? Xola bera. Librea zela erraten zuen harro telebistan; ordena maite duela ohartzen da, ordea. Harrotasun hori hagitz erreala dela adierazi zuen idazleak. Ez hori bakarrik: Asteasun bazuen Xola izeneko txakur bat, beltza zen, baina liburuko protagonista bezala tente-tente ibiltzen zen, gero hagitz koldarra bazen ere.
Xolaren istorioa mundu demokratiko batean gertatzen dela nabarmendu zuen egileak. Bertako familia ez da arrunta: txakurraren jabea, Grogo, bakarrik bizi den gizon bat da eta eskobatu eta etxeko lan guztiak betetzen ditu. «Hau ez da hain arrunta eguneroko bizitzan», ohartarazi zuen. Castillako Villamediana herrian, «Obabakoak» idazten ari zela egon zen etxean, edozeinek ikus zezakeen kanpotik, eta harrikoa egiten ari zela, haur batzuk pasatu, eta hala aditu zien: «Begira, emakume bat bezala!».
Modu sOtilean, alde pedagogikoa zaintzen ahalegintzen da asteasuarra bere ipuinetan. Paul Valeryk zioen ideiak egon daitezkeela testu batean, baina substantzia elikagarriak frutan bezala, ezkutuan, ez konturatzeko moduan, eta Bernardo Atxagaren asmoa ere hori da. «Bestela, forma bakarrik bada, apaingarri hutsa da».
Valeryren aforismoak irakurtzea aholkatu zuen; bertzeak bertze, ulertzen zailak direnez, umiltasuna hartzen laguntzen dutelako, eta idazle honen bertze erran bat ekarri zuen gogora: mamia eta forma ez dira obra batean gorputza eta arropa bezala hartu behar, gorputza eta arima bezala baino; ez dira agerian egon behar.
M. I.
