5. atala

Agian interesgarria litzateke hemen kontatzea, nola geratu zen langabezian Nora Stewart, bere garaiaren izpiritu zitalari nobleki aurre egiteagatik.

Zorroagako Unibertsitate Libre Autonomoan (ZULA) ematen zituen eskolak. Berau da 2112. urtean euskara batuan eskolak ematen dituen bakarra. Dirulaguntza ofizialik jaso ez arren, nola edo hala eusten dio, herri borondateari esker. Tiroles-euskaldunen ghetto izendatu nahi izan du batek baino gehiagok, baina, egiaz, mundu guztiko pentsalariak pasatzen dira bertatik. ZULAko pentsalariek, gutxiengoa izan arren, paper garrantzitsua jokatu zuten Izozte Protokoloaren kontrako borrokan. Foru Erresumako unibertsitateak fitxatu nahi izan zuenean, zalantza asko izan zituen Nora Stewartek. Diru mordoa zen, ordea, eta baiezkoa eman zuen. Baina bazekien egunen batean damutu egingo zela. Iritsia zen eguna. Epaimahaiaren aurrean aldez aurretik kondenatua sentitu zen bere aspaldiko eskola bateko holoirudiak proiektatu zituztenean:

«XX. mendeko pentsalaririk interesgarrienetako batek, Susan Sontagek, asko idatzi zuen argazkien fetitxismoaz. Argazkiak, uler bedi ondo, apenas duen zerikusirik gaur egungo oroirudiarekin. Louvre eta Metropolitan bezalako museoetan ikus daitezke garai hartako argazkiak, multiplikatzeko baino, kopia bakan batzuetan bizirauteko bokazioa zutenak; erakusteko baino, gordetzeko zirenak. Denborak ironiko bihurtzen zituen argazki haiek: umeak zahartu egiten ziren eta hil, baina argazkian izoztuta geratzen ziren betirako. Gaur egun, Izozte Aktari esker, Susan Sontagen distantzia ironiko hori deuseztatu egin da: gu gara izozten garenak eta ez argazkiak.

«Zaila da irudikatzea, badakit: baina egin ahalegin bat. Ahalegindu zaitezte denbora-konpresiorik posible ez zen garai bat imajinatzen. Dena denbora errealean egiten zen. Ez zen posible ordubete minutu batean konprimitzea, orain egiten dugun bezala. Zeregin gogaikarrienak ere denbora errealean bete behar ziren. Ez zegoen plazer uneak dilatatzerik. Hori, irudi artifizialekin, film esaten zitzaien irudi segida primitibo haiekin bakarrik zen posible neurri batean, baina ez objektiboki, subjektiboki baizik: kamera azkarra eta kamera geldoa esaten zitzaion jostailutxo horren bidez grabatutako irudiak -errepresentazioak beti- azeleratu edo makaldu zitezkeen, baina ez zegoen hori berbera egiterik norberaren bizitzarekin. Jendea zahartu egiten zen eta hil. Eta hortxe zegoen, hain zuzen ere, bizitzaren xarma. Horrek egiten zuen bizitza baliotsu. Horrek eragiten zuen nork bere denboraz egiten zuen erabilera arte hutsa izatea. Aukeratu egin behar zelako denbora hori zertan erabili eta zertan ez. Lehentasunak ezarri behar ziren. Horrek eragiten zuen nork bere burua gainditzea, hobekuntza etengabea posible izatea eta giza arrazak aurrera egitea, gero eta hobeak izatea. Nekez lortuko dugu horrelakorik Izozte Akta indarrean sartzen bada... Oraindik ez dakigu zeintzuk izango diren ondorioak, pentsaezinak direlako haietako asko, baina garesti ordainduko dugula, horretaz ez daukat dudarik».

Doc Threeman katedra buruak izoztu egin zituen holoirudiak.

-Zureak dira hitz horiek, mademoiselle Stewart? Ez duzu bilbatua ere hitz egiten... n´est pas?

-ZULAko unibertsitatean emandako eskola bat da, not here.

Bilbatuaz hitz egin zuen Norak, han alferrik ari zela jakin arren.

-Sinatuko zenituzke aujourd´hui ere, hitzez hitz?

Baietz esan zuen Norak.

-Ez datoz bat gure universidadearen linea editorialarekin. Politikatik aparte saiatzen gara, vous savez bien.

-Esan garbi: Izoztearen Aldekoak zarete, Threeman jauna. Klinika Unibertsitarioak garatuko du negozioaren zatietako bat.

-Hau ez da negocio bat, beste zerbait da. Une autre chose.

-Zer pentsatuko luke honetaz zuen Escriva de Balaguer maiteak?

-Beste época bat zen. Además, ez zegoen progresoaren kontra, au contraire. Ez gara un secteur ultra fermé...

Bilbatua jasan zezakeen. Prolatinoen hizkuntz ereduak, ordea, botalarria eragiten zion Norari. Ezin zuen eraman.

-Tira, mesedez: erlijio gizonak zarete... Heriotza bizitzaren parte da.

-Baita bizitza zaintzeko intentoa ere. Zin-egite hipocraticoan jasotzen da. On est tout là... Hau zin-egite hipokratiko baten extensión da. Gainera, ez gaude betiereko izoztearen alde. Chosen amaiera contemplatzen dugu. Denbora-dilatazioaren luzapen bezala bizi dugu hau dena... La loi, c´est la loi... Ala temps réelean bizi zara zu? Bien sûr ezetz!

-Ez gatoz bat, hori da dena. Aberasgarria da beti ezadostasuna, ala? Hori erakusten diegu ikasleei: beren kasa pentsatzen. To think for themselves.

-Comprendituko duzu ezin dizugula eskolak ematen jarrai dezazun utzi.

-Laisser faire, laisser passer...?

-Enseignant ona zara, estimatzen zaitugu... Beharbada birpentsa genezake l´affaire, perdonantza eskezko gutun formal bat idatziko bazenu...

-Ez daukat burutan halakorik. Sentitzen dut.

-Bonne chance, orduan... Foru Erresumako universidade publikoan lekurik izan zenezake, peut-être. Baina han ere doctrina emateaz ahaztuko nintzateke badaezpada, si fuese tú.

Memodosi bat ziztatzeko premia larria sentitu du Nora Stewartek.

... biharko kapitulua:

ATZERA KONTAKETA