Hogeita zazpi urteren ostean, Eusko Legebiltzarrak ezin izan du Lurzoru eta Hirigintza Legerik onartu. Badirudi, ordea, berriki hirukoaren eta PSEren artean lortu den adostasunak, EUDELen oniritzia duenak, behin betiko aukera eskainiko duela. Azkenaldian, komunikabideek behin eta berriro adierazten dute etxebizitzaren inguruko arazoa arau honi esker gainditua izango dela, horren aurrean zenbaitzuk kritiko eta eszeptikoago agertu behar dugu.Denbora luzea daramagu lurzoruaren kudeaketa modu zorrotzean arautuko duen Lege bat eskatuz; etxebizitza eskubidea eta gizarte onura hainbat eragile pribaturen irabazien aurretik jarriko duena. Zentzu honetan, lurzoruaren arautze argiak aurrerapausoa dakarrela aitortzen dugu; horre- kin batera, testu berrian alderdi positiboak jasotzen direla baieztatzen dugu. Alabaina, etxebizitza sistema publikoaren oinarrietako bat zehazteko aukera galdu dela uste dugu; sarbide unibertsala eta guztion aukera berdintasunean oinarrituko litzatekeen sistema, alegia. Bereziki EUDEL eta PSErekin egindako negoziazioen ostean egin izan diren aldaketen ondorioz.
Lortutako adostasunak Babes Ofizialera zuzendutako lurzorua gordetzeko sistema berrantolatzea ekarri du alde batetik, lurzoru urbanizagaian %75 eta hiri lurzoru finkatu gabean %30ekoa izango direlarik. Aipatutako ehunekoek, ordea, bi etxebizitza mota berriren ezarpena ezkutatzen dute: Erregimen Tasatutako Babes Ofizialeko Etxebizitzak alde batetik, eta Tasatutako Udal Etxebizitzak, bestetik. Ohiko Babes Ofizialeko Etxebizitzetara erreserba horien %55 (egungo kopurua %10 gutxituz) eta %20 zuzenduko dira, hurrenez hurren; etxebizitza mota berriek sobera dauden %20 eta %10 banatzen dute.
Bai autonomia mailako erregulazioa duten bai udal mailako erregulazioaz arautzen diren Tasatutako Etxebizitzen sarrera, etxebizitza politikan atzerapauso argitzat jotzen dugu; bereziki baliabide gutxien duten pertsonen egoeratik aztertuta, horretarako hedatzegune berrietan ohiko etxebizitza babestuetara zuzen- dutako erreserbak gutxitu baitira. Lege proiektu honek pertsona horiei bizkarra ematearekin batera, erdi-goi mailako errentak dituzten pertsonei zuzenduko zaizkien etxebizitzak eraikitzeko apustua egin du. Ekar dezagun gogora duela gutxi kaleratutako ikerketa batek euskal gizartearen heren bat pobrezia mugaren azpitik (OCDEk duen irizpideen ara- bera) kokatzen zuela. Pertsona gazte askoren errealitateaz ari gara, baita lan baldintza prekarioa duten pertsonez, immigranteez, emakumeez, guraso bakarreko familiez, pentsiodunez, langabeez eta abar.
Argi geratzen da, Salneurri Tasatutako Etxebizitzak bultzatzeak etekin ekonomiko handiagoa eskuratzeko aukera ematen diela, udaletxeei eta sustatzaile zein eraikitzaileei.
Honekin ez dugu esan nahi erdi edota goi mailako diru sarrerak dituzten pertsonek ez dutenik gainontzeko hiritarren antzera, baliabide publikoen onurarik izan behar. Gure asmoa kontrakoa litzateke: Administrazioak eskaintzen dituen irtenbideek unibertsalak beharko lukete izan, «txiro, ez hain txiro eta aberatsei» zuzendutako politiken arteko ezberdintasunak eragotziz. Ideia horretatik, beraz, egiten dugu aldeko apustu sendoa, pertsona bakoitzaren diru sarreren araberako errentak finkatuko lituzkeena. Formula horrek etxebizitza parke egonkor bat izateko aukera emango luke, edonoren beharretara egokitutakoa, eta pertsona bakoitzaren diru sarreren araberako errenta ordainketa mugatzea ahalbidetuko luke. Izan ere, Administrazioaren ardura ez da jabetzazko etxebizitza bat berma- tzea, pertsona guztiek etxebizitzarako sarbidea izan dezaten ziurtatzea baizik.
Bide horretan, Lege berriak hornidurarako lurzoruetan alokairura zuzendutako apartamentuak eraiki- tzeko erreserba egitera behartzen du, 20.000 biztanletik gora dituzten udalerrietan. Hauek aldi baterakoak edota behar zehatzak dituzten kolektiboei zuzenduak. Planeamendu osoan eraikitako egoitzazko sabai 100 metro bakoitzeko 1,5 metro koadrokoak izango dira, hain zuzen ere, erreserba hauek; helburua alokairura zuzendutako apartamentuak eraikitzea litzateke. Azken alderdi honek lotura zuzenagoa dauka guk azpimarratzen dugun etxebizitza politika publikoaren filosofiarekin. Botere publi- koak ildo horretan lanean jarraitzera gonbidatzen ditugu, beraz.
Badirudi, ordea, neurria behin-behineko irtenbide moduan proposatu dela. Horrekin batera, alokairuzko benetako politikarik landu ezean, denbora tarte hori igarotakoan gazteak merkatu librera edota zozketen aukerara jo beharko du berriro, behin betiko emantzi- pazioa lor dezan. Bestalde, zer dela eta ez zaio Alokairu Sozialari edozein pertsonarentzat litzatekeen epe luzerako neurri moduan hel- tzen? Ezin ahaz dezakegu ostatu mota honetako arautze zehatza etorkizuneko Etxebizitza Euskal Legearen garapenean jasotzeko dagoela, eta dirudienez, horren onespena ez da epe laburrean geratuko.
Bestetik, Tasatutako Etxebizitzen aukera onartzen ez badugu ere, esleipena eta kudeaketa erregularizatzearen apustua aintzat hartzen dugu. Horiek guztiak zozketa publiko bidez esleitzea bermatuko da, betiere administrazioek haiek erosteko duten lehentasuna eta atzera egiteko eskubidea bermatuz, hau da, etorkizuneko etxebizitzen salerosketan lehentasuna izango dute. Neurri horiek esleipenean eman litezkeen irregularitateak ekiditen ditu eta ez dio kokinkeriari tokirik uzten.
Lege honen beste ardatzetako bat lurren jabeek esparru bateko urbanizazio eta eraikuntza bideratzeari begira erabilitako sistemen arautzeari dagokio. Arlo honetan lortutako adostasunak praktikan statu quo delakoa mantentzea dakar. Gobernuaren hasierako proiektuak tradizioz zehaztuta zegoen Konpentsazio Batzor- dea baztertzen zuen. Eredu honen bidez erabakiak soilik jabeen esku geratzen ziren, lurrak neurriz kanpo garestitzea eragin duen espekulazioaren iturri nagusi izan dena. Aurreko proiektuak Hirigintza eta Eraikuntza Agenteen figura barneratuko zuen, zeinak admi- nistrazioen eskaerei jarraituta, hiri-plangintzan zehaztutako epeak beteko zirela bermatuko zuen. Ba, Konpentsazio Sistema (Ituntze Sistema deitzera pasako dena) mantentzearekin batera (aldaketa txiki batekin) hirigintza agentearen figura soilik hurrengo egoeran erabiliko dela zehazten da: esparru batean eta epe jakin batean egiteko aurreikusita dagoena bete ez denean, eta hiri-plangintza erabaki eta sei hilabete geroago hirigintza lanak hasita ez daudenean.
Bestalde, testuan ekologiari lotutako planteamendu ausartago baten hutsunea antzeman dugu, lur sail bakoitzaren gutxieneko probetxamendua eskatzen duten arauetatik harago. Etxebizitzen beharrak ezin gaitzake neurririk gabeko eraikuntza dinamika batean barneratu. Izan ere, gure herria zementuz estaltzeko arriskuan baikaude. Osoa litzatekeen Lurzoru Lege batek ekologiari lotutako muga horiek jaso beharko lituzke, bereziki milaka etxebizitza hutsik daudenean.
Legeak jasotzen dituen eduki zehatzetatik haratago, Eusko Jaurlaritzaren eta udalen eskumen banaketaren arteko lehian oinarritu da negoziazio prozesua. Zentzu horretan, udal autonomia eta arautze eza nahastu behar ez direlakoan gaude. Zorrozki araututa ez dagoen etxebizitza publikoen programa batek prozesuaren gardentasunari begira mesfidantzak sor ditzake.
Gai baten gaineko zein besteko eskumenak nork dituen eztabaidatzetik harago, batzuk zein besteek gizarte mailako beharrei erantzuna emateko mahai gainean jarriko dugun diru kopuruaz hitz egitea beharrezko gertatzen da. Izan ere, garatzeko baliabiderik gabeko Lege batek gutxirako balio izaten du. Iraganean etxebizitzara zuzendutako aurrekontu publikoen errealitateak zein gaur egungoak baliabideak urriak direla garbi uzten dute. Eztabaida hori, beraz, ezinbesteko jotzen dugu.
Argi dago, Euskadik Lurzoru eta Hirigintza Lege bat beharrezko duela. Aurrean dugun hau, ordea, ez dugu uste Legebiltzarrak landu dezakeen legerik egokie- na denik. Gauzak horrela, EGK-k Legebiltzarreko Talde guztiei interpelazio bat zuzendu nahi die; testuaren behin betiko idazketan zalantzarako tokirik utziko ez lukeen alokairu sozialeko etxebizitzen aldeko apustua eta horri lotutako konpromiso zehatzen adierazpena egitea. Horrekin batera, guztiontzat etxebizitza eskubidea bermatzearen apustua adieraztea. -
