Aste honetan EAEko foru aldundiek PFEZren aldaketaren ituna ontzat jo dute. Batzar nagusi desberdinen onarpenaren zain, ziurtzat eman daiteke gure zerga bilketa sistemaren oinarri berria. Merezi du benetako eraikuntza nazional eta sozialean hainbesteko eragina duen aspektu honetaz aritzea.
Aritu bai, larritu ere bai. Gizarte batek bere buruari ematen dion zerga sistemak zuzenean du zerikusirik eraiki nahi den gizarte ereduarekin. Hortaz, gutxiago bilduko duen zerga sistema eman behar badiogu gure buruari PFEZren aldaketa berri honen bitartez, zein da EAEn eraikitzen ari garen gizarte mota? Bizi garen europar inguruan aztertuta, ikuspuntu ekonomizista batetik baita ikuspuntu sozial batetik ere, defendatzen dut diru-biltze kopuruen handitzea.
Ekonomikoki gastu publikoaren gutxitzeak baino handitzeak egiten dio mesede ekonomiari. Diskusio sakona da honakoa, leku eta patxada gehiago behar duena aitzitik. Bigarren aspektuan zentratu nahi dut.
Ikuspegi sozial batetik, ekuazio sinple batek zerga jaitsieraren aurkako iritzira bultzatzen nau: Sarrerakgastuak=diru etekina.
Sinplea oso formula. Sinpleegia. Baina, matematikan iaioak ez garenok ere erreflexio xume bat egiteko paradan gaude. Diru etekinetan diru galerarik nahi ez bada, sarrerak jaistekotan gastuak ere jaitsi egin behar dira. Gastu sozialen jaitsiera Amerikatik pixkanaka-pixkanaka nagusitzen ari zaigun gizarte eredu baten isla da. Zerbitzu publikoen gastua jaitsiaraziz, administrazioa zerbitzuen desagerpenera edo pribatizaziora bultzatzen du epe ertain zein luzera. Gastu soziala ez da administrazio baten kapritxoa izaten, behar bati erantzuten dio beti. Epe motzera, norbanakoen diru zergen jaitsierak onarpen ona du zerga ordaintzaileen artean, baina luzarora kalte gehiago ditu onurak baino.
Euskal Herrian orokorrean, eta EAEn zehazki, porrot egingo du sistemak, diru sarrerak handitzen ez badira. Gastuak txikitzeari zaila deritzot, are eta zailagoa behar sozialen handitze dinamika batean murgilduta baldin bagaude. Jada, desoreka dago ordaintzen dugunaren eta jasotzen dugunaren artean.
Bada, ordea, zerga zuzenen jaitsiera zeharkako zergen igoerarekin konpentsatu nahi duenik, hartara diru sarrerak gutxitu ez daitezen. Honek ere badu bere arrisku sakona. Zeharkako zergak denek neurri berdinean ordaintzen ditugu, gutako bakoitzak duen errentari muzin eginez. Diru sarreren araberako ordainketa bermatzen duen elementu bakarra errentaren gaineko (eta enpresetan elkarte zerga) zerga da. Beraz, gehien duenak gehiago ordaindu dezan, zeharkako zergak alde batera utzi.
Aspektu positiboak nabarmentzea ere bidezkoa denez, egia da iruzur fiskalaren aurka borrokatzeko mekanismo hobeak jartzen direla martxan. Oro har, txuriak eta beltzak. Emaitza, nire ustez, grisa, iluna. -
