Arrriskua duen konbinazioarekin entseatu zenuten: trikitixa, musika elektronikoa eta rocka... Sortze-lan berria egin zenuten. Nola sortu zen Gose?

Pertsonak izan ginen elkartu ginenak, pertsona desberdinak eta pentsatzeko modu desberdinak... Bada, kasualitatez, horietako batek -neronek-, trikitixa jotzen du, beste batek samplerrak, ordenagailua eta guzti hori, eta beste batek gitarra. Baina batez ere, ez da musika fusio bat; ideia fusio bat eta pertsona fusio bat da gehiago... Hori da trukua: horrelako musikari batzuekin elkartzeko eta bere sormena horretara bideratzeko prest dagoen trikitilari bat topatzea; edo mundu elektronikoan sartuta dagoen eta trikitilari batekin elkartzeko gai den musikari bat topatzea; edo trikitilari bat etxean Maurizioren diskoak dauzkana, baina Prodigy-renak ere bai. Hori da sekretua.

Eta kritika asko jaso al dituzue irekita ez zegoen bide bat zabaltzeagatik? Adibidez, trikitixa tradizionalaren mundutik, musika elektronikoaren mundutik, rockarenetik?

Bai, jaso ditugu kritikak...

Nolakoak izan dira?

Onak eta txarrak. Eta alde guztietatik. Eta eskerrak kritikak jaso ditugun. Berriz irtetzen da bere izena, baina, beno... erreferente bezala esatearren, Lajari ezin zaio gustatu Gose. Lajari Gose gustatuz gero, Gose zerbait gaizki egiten dabil. Ezin zaio gustatu. Ezin da hori izan. Ez da naturala. Orduan ona da Lajari Gose ez gustatzea.

Baina gauza bat da ez gustatzea eta beste kontu bat da...

Noski, gero igoal izan da gutxien kritikatu gaituena, gehien onartu gaituena, edo ez gaitu onartu... Eta kritikak jaso ditugu bai trikiaren mundutik, zeren oso mundu tradizionalista eta fundamentalista da, egia esan. Baina jaso ditugu kritikak beste arlo batzuetatik ere, eta gehiago harritu gaituztenak. Adibidez, elektronika mundua ere oso fundamentalista da. Askorentzat elektronika trikitixarekin nahastea ez da elektronika. Hori kristoren sakrilegioa da... Edo Osoron bera [Goseko taldekidea] oso ibilbide rockeroa duena... Zer egiten duzu zuk hauekin jotzen? Bere burua oso punktzat duen jendeak, ezta? Nik uste dut gaur egun ordenagailua baino punkagorik ez dagoela. Beti behe-behera joaten bagara, eta punk bada «Do your self», gaur egun ordenagailu batekin bateria jo daiteke bateria jotzeko ideiarik ez duzunean ere... eta zerorrek egitea dena.

Euskaldunak oso zorrotzak edo krudelak gara kritikak egiten?

Kanpora irten garenean konturatu gara: guk nahastu dugun gauzetako bat, trikitixa, gure nortasunaren parte bat da, gure herri musikaren parte bat da, gure folklorearena, nahiz eta ez izan gurea. Trikia etorkina da, baina euskaldundu dugu komeni zaigulako. Eta trikitixarekin gogoratzen gara urtean behin; baskitoz disfrazatzen garenean eta sagardoa edaten dugunean. Bestela ez dugu urte guztian sagardoa probatzen, baina egun horretan bai; eta taloa txorizoarekin jaten dugu eta oso euskaldunak gara. Mozorrotzen gara eta, orduan bai, orduan trikitixa dago. Eta hori guztia da trikitik gustatzen ez zaigun aldea. Alde hori uzten dugu nahi duenarentzat. Guk trikitixa bere inguruko konnotazio guztiak alde batera utzita hartu dugu.

Euskal Herrian bideak irekitzea zaila al da?

Beno, Euskal Herrian gauza asko daude oso zailak direnak. Bai, herri hau berezia da...

Agian, kontserbadorea...

Guztiz. Eta agian kontserbadoreenak beren burua oso ezkertiartzat eta oso irekitzat daukatenak dira. Baina igandetako pilota partidua igandetako pilota partidua da. «Jaungoikoa eta lege zaharra» barru-barruan sartuta daukagu oraindik ere, nahiz eta beste karnet bat eduki. Denetik dago, beste lekuetan bezala.

Euskal Herrian aurreiritziak daude sorkuntza egiten denean, bide berriak asmatzen direnean?

Euskal Herrian aurreiritzi asko dago, gehiegi; horregatik gaude gauden moduan. Oso kontserbadoreak gara gauza askotan, ez bakarrik musikan, baina baita ere musikan. Kontserbadorea den musika bakarra ez da trikitixa edo musika tradizionala. Oraindik rock radikalaren musikarekin bueltaka gabiltza, atzoko musikari begira gabiltza denbora guztian eta, gaur ez badugu gaurko musika egiten, biharkoak ez du izango atzoko musikarik eta ez du izango nora begiratu.

Estetikan, janzkeran, jarreretan ere hala al da? Neurritsuegiak gara?

Euskal Herrian zerbait berritzailea proposatzea ez da erraza. Herri honetan gainera I+D oso garatuta daukagu [barreak]; hemen daukagu ikerketa zentro bat... Gu Arrasatekoak gara eta hemen bizi gara, eta badirudi gure bidea beti egina dagoela... Hemen ia-ia zure patua determinatua dago eskolara joaten hasten zarenetik: non bukatu behar duzun, non sartu behar duzun zure dirua, non bete behar duzun hozkailua... Libre dugun bakarra da gure aisialdia non inbertitu... Eskerrak! Baina ardi beltza izatea zaila da, inork ez zuen esan hau erraza zenik...

Ardi beltza zara ?

Bai, pixka bat ardi beltz sentitzen naiz. Gero igoal ezagutzen nautenek esaten dute «beeenga, ez da horrenbesterako...» Baina, bai... Ez zait garesti irten momentuz, konpentsatzen du. Nahi dugun horretatik bizitzea ez dugu lortu, baina horretarako bizitzea bai, eta ez da gutxi. Nahi duzun horretan jarduteak ez du preziorik. Gure lantokian ez dago erlojurik. Hori gauza handia da, baina bai, kostatu zait. Inguruko jende irekiak, ezkertiarrak eta liberalak ez du onartu nik lan kontratu finko bat apurtzea musikan jarduteko, horretatik bizitzeko... Horregatik esaten dizut oso adierazgarria dela gauzak egiteko modua... Iraultzaileak gara 30 urte betetzen ditugun arte. Edo iraultzaileak baina gauza batzuetan bakarrik...

Hala ere, zuek irauli duzue nolabait musikaren arlo hori eta arrakasta izan duzue... Zein da arrazoia orduan?

Galdera berean bi hitz nahastu dituzu: iraultza eta arrakasta... A ze hitz potoloak!

Esan nahi dut berritzaileak zaretela eta kritikak jaso dituzuela baina, era berean, arrakasta lortu duzuela... Zein uste duzu dela horren arrazoia?

Nik uste dut honestidadea, zintzotasuna dela. Benetan, benetan... Askotan esaten dugu, baina egia hori da. Ez dugu egiten sudur puntan jartzen zaiguna besterik. Ez dugu hori baino egiten. Gustatzen zaigun hori, Gosetik gustatzen zaigun hori, guk hala nahi izan dugulako da, baina gustatzen ez zaigun hori ere guk hala nahi izan dugulako da. Orduan horrek hartzen du bere indarra. Nire ustez, eszenatokira igotzen zarenean behean dagoenak zuk benetan esan nahi duzuna merezi du. Gero gustatu ala ez gustatu -hori ardoekin bezala- beste kontu bat da. Egiten dituzun gauza batzuk gustatuko zaizkie batzuei; besteei ez... egiten duzuna ezin zaio jende guztiari gustatu sekula... Orduan, hori jakinda, bada, behintzat egin ezazu nahi duzuna eta zuk benetan esaten duzun zerbait. Garrantzitsuena egiazkoa izatea da.

Espaziorik ba al dago Euskal Herrian formula berriak edo bide berriak irekitzeko? Ez naiz musikaz bakarrik ari...

Bai, Euskal Herrian bide guztiak daude, bilatu egin behar dira.

Zeintzuk, adibidez?

Hitz egin behar dugu, behingoz. Gure zilborra begiratzeari utzi behar diogu, Euskal Herria izan behar dela Euskal Herria; zure txikitasun hori polita da, baina ireki egin behar ditugu buruak behingoz. Eta poltsikoak hustu. Agian, orain, poltsikoak husten hasi direla, garai polita da buruak irekitzeko, pentsamoldeak irekitzeko. Krisiak onak izaten dira iraultzarako.

Tentsio politikoak baldintza lezake sormen artistikoa edo, aitzitik, pizgarri izan daiteke?

Gure inspirazio iturri nagusiak egunkariak dira. Non eta herri honetan kantuak egitea, kantuak esaten dut nik ezagutzen dudanari buruz hitz egiten dudalako, ez dut garbigailuak egiteari buruz hitz egingo, horri buruz beste herriko edozeinekin hitz egin dezakezu... Baina kantu bat egiten duzunean, ez galdu aukera hori, esan zerbait, kontatu zerbait eta gero... hartu postura, busti zaitez.

Konpromisoaz ari zara?

Bai, bai. Beldurra ematen digu askotan konpromisoa hartzeak; ondorioak dauzka. Konpromiso horrekin jasotzen dituzun kritikak izan daitezke alde daudenengandik edo kontra daudenengandik; ostiak jaso ditzakezu, herri honetan badira gauza batzuk oso garesti ordaintzen direnak, posizionamendu ideologikoa oso garesti ordaintzen da, baina guk beti jarrera hartu nahi izan dugu ideologikoki; ez politikoki, baina bai ideologikoki. Ez dut esan nahi posizionatu inongo ideologia zehatz batekin... inorekin ez, baina geure buruarekin bai. Hemen gauza asko daude kontatzeko eta Euskal Herrian gertatzen direnak ez dira beste inon gertatzen.

Garestia al da askatasuna?

Ez.

Kanpora atera zarete, Espainian jo duzue, Katalunian, Japonian, Kurdistanen... Gose bezalako talde berri eta gazteari zer dakarkio atzerrira ateratzeak?

Oxigenoa. Bizitza ematen duena. Hori da motorra jotzeko; musikari bezala eta pertsonalki. Furgonetara igotzea eta talde guztia joatea... elkarrekin bizitze hori oso polita da. Eta gero, sekulako saria da zure kantak kantatzera joatea... Izan liteke Espainiara edo etxetik hamar mila kilometrora. Hori sekulako saria da.

Sortze-lan propioekin mundura ateratzeak bertigoa ematen al du?

Ez, ez...

Mundura ateratzen garenean konplexuren bat izateko motiborik ba al dugu euskaldunok?

Bat bera ere ez. Guk geuk jartzen dizkiogu mugak gure buruari. Gu gara lehenak gure burua kuestionatzen; gu gara lehenak hizkuntza muga bat dela uste dugunak; eta hizkuntza komunikazio tresna denean ezin da sekula muga izan. Hizkuntza mugak hausteko tresna izan daiteke; eta lehenengo gauza, mugak apurtzeko daude. Gu gara lehenak sinestu behar dugunak nahiz eta euskaraz pentsatu esateko gauzak ditugula, eta badugula zer esan.

Zuen testuak argiak eta zuzenak dira. «Hitzak ez dira otzanak, beti prest mingainaren armarekin tiro egiteko», diozue. Sexua, plazerra, ageri dira zuen testuetan, testigantza politikoa, soziala, tokian tokikoa...

Bai, soziala. Hori gustatu zait. Euskal Herrian gertatzen diren gauza sozial guztiak ez dira politikoak; edo ez dute zertan izan... Badaude beste gai sozial batzuk ere eta horiei buruz ere berba egin behar da; politikari buruz ere bai, oso gai potoloa baita, baina ez horri buruz bakarrik; eta sexuari eta plazerrari buruz ere bai... Zeren nahikoa negar egin dugu herri honetan, eta nahikoa kexatzen gara eta badago zeri buruz kexatu, gauza asko, baina beno... konpentsatuko dugu beste alde batetik ere, ezta?

Agian gauza berri eta atseginen beharra dugu?

Laztanen eta maitasunaren beharra dugu, noski. Herri honek asko sufritu du.

«Jangura» abestiaren letrak dio: «Tradizio ez dena plazerra da». Abiapuntu ona da...

Bai. Esaldi hori asko gustatzen zaigu. Horregatik trikiaren erabakia, adibidez; guk ez dugu trikia jotzen tradizioagatik, plazerragatik baizik. Esanda dago dena. Tradizioa ez dena plazerra da. Ez da egiten egin behar delako, egin nahi duzulako baizik.

Tradizioa ezkutu bat izan daiteke konplexuak edo beldurra ezkutatzeko? Tradizioen atzean babestu egiten gara?

Bai. Herri honetako tradizioen kontua... eta gainera, tradizioari buruz... herri honetan ikutu ezin den zerbait da. Norbaitekin hitz egin ahal duzu Alardera heldu arte. Hori beste kontu bat da... Eta oso jende liberala, oso jende ezkertiarra... baina Alardea, ez. Hori batzuek. Beste batzuek esango dizute «baina pilota partidua pilota partidua da...»

Belaunaldi gazteek aurrekoek utzi dutenarekin hautsi behar dute edo ez halabeharrez?

Erabat. Ez badute nahi hemen dagoen min dena «heredatu», bai. Baina hausteak ez du esan nahi uko egitea. Lehengotik ikasi egin behar da. Nik uste dut belaunaldi gazteek galdu dugula gauza bat aurreko belaunaldiek asko zeukatena: zaharrei zioten errespetua. Errespetua baino gehiago... Pertsona batek bizitza osoa bizkarrean daramanean gauza asko dituela zuri erakusteko pentsatzea. Eta gaur egun gazteei, orokorrean, iruditzen zaigu gaur egungo zaharrek ez dakitela ezer Tuenti edo Facebook zer den ez dakitelako edo telefono mugikorretik mezua bidaltzen ez dakitelako. Eta hor gauza asko galtzen ari gara. Baina iruditzen zait gaur egun belaunaldi gazteek konpromisoaren kontzeptua ere erabat galdu dugula...

Zein zentzutan?

Ez digula inporta.... Oso hipotekatuta gaude, jada ez dugu erresistentzia kutxarik. Orduan hori arriskutsua da, baina beno... Behar dugu utopia bat. Ez da helburua izango, baina bai bidea markatuko diguna, eta agian hori galdu dugu. Orain dela 30 urteko gazte bati galdetuko bazenio herri honentzat edo gizarte bezala zein izango litzakeen utopia, argi izango luke: bata ala bestea, eta gainera oso antzekoak izango lirateke gehiengoan. Gaur egun gazte bati galdetzen badiozu, agian galdu dugu ipar hori... Gero ere nazkatu gara; baina bai, falta da gizartearekiko konpromisoa.

Ba al dago bereziki gorrotatzen duzun tradizioren bat?

Idi-probak. Badaude gehiago ere: alardea; ez zait batere gustatzen. Danborrada ere ez. Gainera oso sinbolo zatarrak dira. Irudikatzen dutena ez zait batere gustatzen...

Aukera-aukeran utzi didazu: «Inork ba al daki zein den diferentzia ar eta eme artean txapel baten azpian? [«Beaucoup de Police» abestiaren letra].

Pentsatu zenbat tradizio dauden Euskal Herrian, eta zenbat tradizio batzen gaituztenak eta gurekin zerikusirik ez daukatenak, baina guztiz identifikatuta sentiarazten gaituztenak gainera... Tradizioa! Orain dela hamabost urtetik hona egiten da...

Hemen ohitura berriak berehala bihurtzen dira tradizio...

Berehala... bai... hiru urte nahikoa dira... Azken hiru urtetan Maritxu Kajoi egunean eman dugu kontzertua... «Eta orduan ez zoaz koadrilako bazkarira?» «Ez, sentitzen dut...» Desterratu nahi zaituzte koadrilatik... Bai, bota naute jada... [barreak]

Ez zaitu kezkatzen...

Ez, ez da hori... Baina gauza horiek nik uste dut zerikusi handia dutela gure identitatearen errekonozimendu falta horretan.

Agian zutabeak edo sustraiak behar ditugu?

Sustraiak baditugu. Hori ez zaigu falta. Behar dugu errekonozimendu hori. Nortasun agiri bat, besterik ez dugu behar.

Beno, ez da gutxi...

Ez dela gutxi... [barreak] Utopiaren motorra da, ezta? Goazen pentsatzera horretara... orduan, nortasun agiria ez daukagun artean disfrazatu egiten gara eta komunitatearen parte egiten gaituzten gauzak egiten ditugu: txapela jartzen dugu buruan eta txistua jotzen hasten gara...

Eduki sozialaz bustitako zuen letra batzuk garai bateko kantautoreenekin parekatu daitezke. Ze iritzi duzu euskal kantagintzaren legenda klasikoez?

Handiak izan zirela. Gelditu gara kantautoreen %33 horrekin bakarrik; musikarekin bakarrik geratu gara; galdu dugu beste gauza asko, gaur egun ahaztu zaigu bere garaian -ez da hainbeste- euskal musikan askoz ere garrantzitsuagoa zela esaten zutena zein akorde jotzen zuten baino.

Zer du oholtzak artista guztiengan halako estimulua sorrarazteko?

Ez dakit. Hor dago magia. Nik uste dut eszenatokira igotzen garenean badugula puntu exhibizionista hori edo behintzat gustatzen zaigula momentu horretan jomugan egotea. Gero gustatzen zaigu jaistea ere. Jakin behar da eszenatokira igotzen eta jakin behar da jaisten. Ni, eszenatokira igotzeko, arropaz guztiz aldatzen naiz, barruko arropak ere aldatzen ditut, erritu bat da, eta makillatu, eta orraztu... Agian bi minutu besterik ez ditut, baina behar dut. Ez disfrazatu, baina bai buzoa jantzi.

Zertarako ez da baimenik eskatu behar bizitzan?

[Isiltasuna] «Ezertarako ez» esan behar nizun, baina baimena eskatu behar baduzu, agian ez zenuke hori egin behar... Ez dakit. Galdera zaila da hori, e!, zeren herri honetan denetarako eskatu behar da baimena... Hiru lagun baino gehiago elkartzeko eskatu behar da baimena. Orduan, noski, nola esango diozu norbaiti baimena ez dela ezertarako eskatu behar. Baimena eskatuta ere... ezin dut bozkatu! Begira, hori izango da erantzuna: nik botoa emateko baimena eskatuko nuke. Nik botoa emateko baimena izan nahi dut...